Cruella De Vil: Το σατανικό φαινόμενο του στιλ επανατοποθετείται

Ποτέ άλλοτε μια σατανική φιγούρα δεν είχε τόση… γούνινη εσάνς. Η κακιά που ενσωματώθηκε για τα καλά στην pop art κουλτούρα και που μέχρι και σήμερα αποτελεί αποκριάτικη attraction της δυτικής κοινωνίας, η Cruella De Vil, επιστρέφει.

Γράφει η Ιωάννα Δούρη*

Ο κόσμος μας έχει αλλάξει και αυτό φαίνεται καθημερινά. Κρύβεται σε κάθε ιστορία #metoo, που παίρνει τη μορφή χιονοστιβάδας, σε κάθε φορέα που δέχεται ιστορίες ανθρώπων που έχουν πληγωθεί, αδικηθεί και καταρρακωθεί. Λίγο τα social media και η δύναμη της πολυφωνίας που έγιναν καθεστώς, λίγο το ότι μπουχτίσαμε τη βία, λίγο το ότι το «παλιό» αρχίζει ξεκάθαρα να διαβρώνεται και να παίρνει τη θέση του το καινούργιο… Πάντως, ένα είναι το σίγουρο. Ότι η άλλη πλευρά της ιστορίας είναι έτοιμη να εδραιωθεί στις θυμωμένες συνειδήσεις μας. Είναι έτοιμη να δώσει τη γαλήνη και το ψυχικό χάδι στο πληγωμένο μας «εγώ», που είχε κρυφτεί για καιρό κάτω απ’ το κρεβάτι.

2021: Ο εκβιασμός του διλήμματος έλαβε τέλος

Και το κάνει. Το βλέπουμε παντού. Σε συνθήματα, σε τοίχους, σε βιβλία και Facebook status. Σε κοινή θέα. Ώστε να μπορούν όλοι να δουν ότι η επικαιρότητα πλέον είναι υπόθεση των πολλών. Πώς θα μπορούσε, λοιπόν, να λείπει από την τέχνη;

Γιατί η εποχή του μεταμοντερνισμού είναι η έκφραση του διαφορετικού, του alternative μες στο alternative, αν καταλαβαίνεις τι εννοώ. Είναι το κίνημα μες στο κίνημα, χωρίς ευδιάκριτα όρια και στενόχωρες διατάξεις. Η ελευθερία των εννοιών είναι διάχυτη και οι συντηρητικές γραμμές καταργούνται.

Ο δυαδισμός της μοναρχίας, το άσπρο ή μαύρο, το καλό ή κακό παιδί, αποτελούν πια παρελθόν και -thank, God- μπορούμε να πούμε πως πια μιλάμε για μεγαλύτερη δεκτικότητα στην έκφραση της αντίθετης γνώμης. Ναι. Τόσο από το repost, όσο κι από το θυμωμένο, υβριστικό σχόλιο, που μπορεί όμως να απομονωθεί με το απαραίτητο report, όταν και πάλι ενοχλεί τους πολλούς.

Το σινεμά που δικαιώνει τον κακό

Μια πιο προσεκτική ανάγνωση στην τέχνη του σινεμά επιβεβαιώνει ότι η στροφή αυτή στην «άλλη πλευρά της ιστορίας» είναι καταφανής. Η Maleficent, ο Joker, το Kobra Kai είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα, όπου ο κακός επιστρέφει, για να αποτινάξει πιο εμφανώς από ποτέ την εκπαιδευτική διάσταση του παραμυθιού. Γιατί κακά τα ψέματα, αλλά βαρεθήκαμε το επιμύθιο και το «καθίστε φρόνιμα» ακούγεται εκκωφαντικά. Σχεδόν άρρωστα και απειλητικά.

Ο κακός, λοιπόν, αλλάζει μορφή. Ξεκινά από απόκληρος, από ενοχλητικά cool, από αδικημένος ή παραγκωνισμένος και τοποθετείται στο φως, παίρνει τη δική του πένα ανά χείρας και ξαναγράφει την ιστορία του. Όχι με χρυσά, ούτε με μαύρα γράμματα. Αλλά με κόκκινα. Με γράμματα από αίμα και θυμό.

Αυτή τη φορά ο κακός της ιστορίας γίνεται καθρέφτης, που στέκεται απέναντί μας. Στέκεται αντίκρυ από τον καθένα μας ξεχωριστά και μας απευθύνει τον λόγο. Σαν να μας ρωτά λίγο πιο ευθέως, λίγο πιο βίαια αν θες, για το ποια ήταν η δική μας στάση απέναντι στον κακό, τον απόκληρο, τον cool που εξέπεσε. Για το αν τον περιγελάσαμε ή αν κοιτάξαμε λίγο πιο βαθιά τα σημάδια που μας έδωσε -γιατί, πίστεψέ με, μας τα έδωσε.

Cruella De Vil: Κακιά, στιλάτη και μοναδική σε κάθε της version

Την έχουμε αγαπήσει, την έχουμε σχολιάσει, την έχουμε θαυμάσει. Από την πρώτη, animated ταινία της Disney (1961) μέχρι και τις ταινίες (1996, 2000) που ενσαρκώθηκαν από ηθοποιούς, η Cruella βρήκε μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μας. Σκληρή, εμμονικά επικίνδυνη, ανυποχώρητη και αδιανόητα στιλάτη, μας έκανε σε κάθε σκηνή να τη χαζεύουμε ολοένα και περισσότερο για τις στιλιστικές της επιλογές.

Με ηδονικό τρόμο παρακολουθήσαμε την ηθοποιό Glenn Close να την ενσαρκώνει και στις δύο ταινίες, φορώντας το ένα υπέροχο κομμάτι μετά το άλλο. Κάθε μοναδικό κομμάτι της Close πλαισίωνε άρτια την εκπληκτική της ερμηνεία, ως η «κακιά» της ιστορίας. Με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να βρει πληροφορίες για τα κομμάτια που ράφτηκαν, προκειμένου να ντύσουν τον ρόλο της Cruella.

Γιατί η Cruella είναι μία και «ο μύθος» της προηγείται του ονόματός της.

Ένας φιλμικός διάλογος ή μια ψυχαναλυτική συνεδρία;

Πιο νέα και κάπως λιγότερο διαταραγμένη, η Cruella επιστρέφει. Όχι για να γδάρει σκυλιά. Αλλά συνειδήσεις. Έρχεται για να δώσει εξηγήσεις, μα όχι ως κατηγορούμενη. Ως νικήτρια μέσα στη δική της ιστορία. Επιστρέφει για να ενώσει τα αφηγηματικά κομμάτια ενός κατακερματισμένου έπους που σώθηκε από τη μέση και κάτω. Σαν μια εγκιβωτισμένη αφήγηση, μια ψυχαναλυτική συνεδρία, στην οποία ο κακός γίνεται παιδί και αναβιώνει το τραύμα. Άραγε, η βιομηχανία της Disney κάνει αυτή τη στροφή ξαφνικά; Όχι, αν με ρωτάς.

Σε πάω στη δεύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων που αφορά στο αγαπημένο παιδικό, με τίτλο «τα 101 σκυλιά της Δαλματίας 2: η περιπέτεια του Πάτσα». Πάω στοίχημα ότι οι περισσότεροι δεν την έχουν δει, αν γνωρίζουν καν την ύπαρξή της. Πρόκειται για ένα sequel της πρώτης, αγαπημένης ταινίας, που προβλήθηκε το 2003. Εδώ, βλέπουμε κάπως την ανάγκη της Disney να μας δείξει μια πιο… ευάλωτη πλευρά της Cruella. Η ίδια έχει βγει από τη φυλακή, κανείς δεν τη θέλει στον περίγυρό του, κλείνοντάς της κυριολεκτικά την πόρτα κι έτσι, αυτή τριγυρνά κάπως άσκοπα, ώσπου συναντά μια εικαστική έκθεση. Και ναι… Ένα λευκό φόντο με 1 μαύρη βούλα στο κέντρο του εκθέματος είναι εκεί και σχεδόν, την προκαλεί!

Μπαίνει στον χώρο και την παρακολουθούμε να πιάνει κουβέντα με τον δημιουργό, στον οποίο εξομολογείται ότι στο έργο τέχνης βλέπει «τα πάντα, φως και σκοτάδι, μορφή και ουσία, χάος και τάξη, χαρά και πόνο». Πέρα από αυτή τη σύνθεση των αντιθέτων όμως, συνεχίζει, λέγοντας «ο ψυχαναλυτής μου, μου είπε να βρω κάτι, να αντικαταστήσω τη γουνομανία που έχω. Τι θέλω τις γούνες όταν μπορώ να καταπίνω τα βάσανά μου στην τέχνη;». Θυμίζει κάτι, άραγε;

Επιστροφή στην καταγωγή του δίπολου

Μέσα από το trailer, διάρκειας 1.30’ της νέας ταινίας, προλαβαίνουμε να δούμε τη νέα Cruella, που όμως είναι η πρότερη, αυτή που προϋπήρξε της σημερινής, σε διάφορες εκφάνσεις και στιγμές της. Μέσα από τη φιγούρα της οσκαρικής Emma Stone, η νεαρή Cruella κυκλοφορεί στους δρόμους του Λονδίνου και μας απευθύνεται ευθέως.

Δεν θα σταθώ στα στοιχεία, όπως τα σκυλιά της Δαλματίας, το αμάξι της, τη μαεστρία της να δημιουργεί μόδα ή στην ψυχική της αστάθεια. Λίγο- πολύ, όλα τα παραπάνω, τα περίμενα. Θα αναστοχαστώ όμως το ασπρόμαυρο του μαλλιού της, που εμφανίζεται μετά το πρώτο μισό του trailer. Από ένα έντονο χρώμα του πάθους, το κεφάλι της παίρνει στοιχεία ενός δίπολου. Του άσπρου ή μαύρου. Του καθαρού ή βρώμικου. Cruella De Vil, λοιπόν. Υπέροχη, μοναδική και λίγο τρελή, όπως αυτοπροσδιορίζεται στο trailer, ή δολοφόνος, ψυχοπαθής και αδίστακτη, όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα;

Προσεχώς, στις οθόνες μας.

* Επικοινωνιολόγος, με εξειδίκευση στον πολιτισμό και την πολιτιστική διαχείριση.