Παρεμβάσεις στην ημερίδα της Περιφέρειας Αττικής για την Κλιματική Αλλαγή

Με γόνιμη ανταλλαγή απόψεων και ουσιαστικές επιστημονικές προσεγγίσεις ολοκληρώθηκε σήμερα η ημερίδα με θέμα «Κλιματική Αλλαγή και Φυσικές Καταστροφές» που διοργάνωσε η Περιφέρεια Αττικής και πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου.

Την ημερίδα άνοιξε η περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου, με χαιρετισμό της, ενώ στη συνέχεια τον λόγο πήρε για να απευθύνει χαιρετισμό η υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Όλγα Γεροβασίλη, η οποία έδωσε έμφαση στην ανάγκη να υπάρξει αποτελεσματικότητα και αποφασιστικότητα στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, ακολουθώντας τις υποδείξεις της επιστημονικής κοινότητας, βάσει της οποίας θα πρέπει να δημιουργούνται νέοι νόμοι και οδηγίες. Ακολούθως, ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σωκράτης Φάμελλος, αναφέρθηκε στο φαινόμενο της αύξησης της θερμοκρασίας και στις συνέπειές του, το οποίο επιτάσσει τη ριζική μείωση εκπομπών ορυκτών καυσίμων και αλλαγή στάσης ζωής, ενώ αναφέρθηκε ακόμη, μεταξύ άλλων, και στον έντονο προβληματισμό που επικρατεί στην παγκόσμια κοινότητα. Επιπλέον, μίλησε για το νέο θεσμικό πλαίσιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, με δεκαετή χρονικό ορίζοντα, το οποίο περιλαμβάνει στόχους, δράσεις και κατευθύνσεις για τη βελτίωση της κλιματικής ανθεκτικότητας σε βασικούς τομείς, όπως η γεωργία, τα δασικά οικοσυστήματα, η βιοποικιλότητα, η διαχείριση υδατικών πόρων κ.ά. Αναφέρθηκε ακόμη στην εθνική στρατηγική για τα δάση, στα σχέδια διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας, στον σχεδιασμό για τα υδατορέματα, στις κατεδαφίσεις αυθαιρέτων, στην οριοθέτηση του αιγιαλού.

Ο αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας, Κώστας Φωτάκης, ανέφερε στον χαιρετισμό του: «Το 2018, στο πλαίσιο του προγράμματος “Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ” της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, εγκρίθηκαν 58 έργα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, ξεκίνησε η υλοποίηση της ερευνητικής υποδομής ΠΑΓΓΑΙΑ που θα συνδυασθεί με την εμβληματική πρωτοβουλία δημιουργίας Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή. Η συνολική δαπάνη για τις δράσεις αυτές ανέρχεται στα 50 εκατ. ευρώ». Ακολούθησε χαιρετισμός από την υφυπουργό Εσωτερικών, Μαρίνα Χρυσοβελώνη, η οποία τόνισε ότι η περιβαλλοντική πολιτική οφείλει να καταστεί ταυτόσημη έννοια και φίλτρο για κάθε πολιτική πράξη: στη νομοθεσία, στα έργα υποδομής, στην εκπαιδευτική πολιτική, στην πολιτική πολιτικής προστασίας, ενώ πρόσθεσε ακόμη ότι πρέπει να υπάρξει σύνδεση της οικονομίας και της αειφορίας κάθετα και οριζόντια, με εκτατικές και εντατικές πολιτικές. Τέλος, ο καθηγητής Διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών & πρόεδρος του Δ.Σ., Μανώλης Πλειώνης, εξήγησε ότι αιτία όλων αυτών των φαινομένων αποτελούν οι ανθρωπογενούς μορφής παρεμβάσεις, γι΄ αυτό και θα πρέπει ο άνθρωπος να κινητοποιηθεί. Αναφέρθηκε ακόμη στη σημασία της πύκνωσης μετρητικών σταθμών και έδωσε το παράδειγμα του παρατηρητηρίου στα Αντικύθηρα. Τέλος, κατέληξε ότι όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες (πολιτική προστασία, πυροσβεστική υπηρεσία κ.ά.) πρέπει να διακατέχονται από σύμπνοια και συνεργασία, ενώ η ποιοτική συνέργεια των υπουργείων είναι και αυτή απαραίτητη.

Η ημερίδα χωρίστηκε σε δύο ενότητες, ενώ τον συντονισμό της ημερίδας είχε η γενική διευθύντρια Βιώσιμης Ανάπτυξης και Κλιματικής Αλλαγής της Περιφέρειας Αττικής, Αργυρώ Παρασκευοπούλου, η οποία ανέφερε ότι στόχος της ημερίδας είναι να αναδείξει πώς επιδρά η κλιματική αλλαγή στα καιρικά φαινόμενα τα οποία έχουν καταστεί ακραία και έχουν πλήξει τελευταία την Αττική. Επιπλέον, έδωσε έμφαση κατά την τοποθέτησή της στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ενώ αναφέρθηκε ακόμη και στη χρηματοδότηση των ΠΕΣΚΑ.

Η πρώτη ενότητα με τίτλο «Κλιματική Αλλαγή και φυσικές καταστροφές στη Νότια Ευρώπη», ξεκίνησε με την εισήγηση του γενικού γραμματέα Πολιτικής Προστασίας στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, Ιωάννη Ταφύλλη, ο οποίος αναφέρθηκε στις προκλήσεις για τον νέο μηχανισμό Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών. «Ο σχεδιασμός» ανέφερε, «είναι ένα έργο που πρέπει να το επωμιστεί το σύνολο της κοινωνίας». Αναφέρθηκε στον σχεδιασμό ενός νέου μοντέλου, το οποίο πρέπει να παραδειγματίζεται από αποτελεσματικά μοντέλα άλλων χωρών που έχουν βιώσει καταστροφές μεγάλης έκτασης και πρόσθεσε ότι το νομοθετικό έργο βρίσκεται σε εξέλιξη. Τέλος, σημείωσε την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση και ενιαία διαχείριση, για εργαλειοθήκη ετοιμότητας και αποκατάστασης, για κέντρο εκπαίδευσης και πιστοποίησης, για μοντέλα, καλές πρακτικές, για βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων.

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Policy Officer στη Διάσκεψη των Παράκτιων Περιφερειών της Ευρώπης, Σταύρος Καλόγνωμος, ο οποίος έδωσε πολύτιμα παραδείγματα διαπεριφερειακής συνεργασίας στις παράκτιες περιοχές της Mεσογείου. Μίλησε περί αναγκαιότητας διαβαθμιδικής προσέγγισης για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και ανέλυσε την πρωτοβουλία του Χάρτη της Μπολόνια στην οποία η Περιφέρεια Αττικής έχει ενεργό ρόλο.

Στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής αναφέρθηκε και ο καθηγητής, πρόεδρος του Ευρω-Μεσογειακού Κέντρου για την Κλιματική Αλλαγή, Antonio Navarra. Παρέθεσε την εμπειρία της Ιταλίας και ανέφερε ότι η Μεσόγειος είναι μια ευάλωτη περιοχή. Χρειάζεται, πρόσθεσε, μακροσκοπική παρακολούθηση των περιοχών που επηρεάζονται από τις κλιματικές αλλαγές και παρ’ ότι το φαινόμενο είναι ένα παγκόσμιο γεγονός οι κίνδυνοι μεταβάλλονται διαρκώς σε τοπικό επίπεδο.

Στην περίπτωση της Ελλάδας και τον τρόπο που έχει επηρεαστεί από τα ακραία καιρικά φαινόμενα εστίασε ο ακαδημαϊκός, επόπτης του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Σ. Ζερεφός. Ο κ. Ζερεφός ανέλυσε όλα τα ακραία φαινόμενα (πλημμύρα, ξηρασία, τσουνάμι, πυρκαγιά σεισμός, ερημοποίηση) και αναφέρθηκε στις εκτιμώμενες μεταβολές των επόμενων χρόνων της θερμοκρασίας, της υγρασίας, της αύξησης της μέγιστης διάρκειας ξηρής περιόδου στα Ανατολικά ηπειρωτικά και Βόρεια Κρήτης, στην αύξηση αριθμού των ημερών με εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς. Μίλησε, τέλος, για συνεργιστική προσέγγιση μελέτης φυσικών καταστροφών σ ένα περιβάλλον με έντονα σημάδια ανθρωπογενών παρεμβάσεων.

Την πρώτη ενότητα της ημερίδας έκλεισε με εισήγησή της η εντεταλμένη περιφερειακή σύμβουλος Αττικής σε θέματα Πολιτικής Προστασίας, Παλλαϊκής Άμυνας και Πολιτικής Σχεδίασης Εκτάκτων Αναγκών, Ιωάννα Τσούπρα, η οποία παρουσίασε τις νέες προκλήσεις που έχουν ανακύψει για τις Περιφέρειες στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Εξήγησε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τις αναγκαίες δράσεις από πλευράς πολιτικής προστασίας, η οποία οφείλει να αφορά το σύνολο της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη τη χωροταξία-πολεοδομία των περιοχών (π.χ. Μάτι). Έδωσε επιπλέον προτάσεις όπως: σχεδιασμός σε κεντρικό επίπεδο συστημάτων ενημέρωσης, ενίσχυση εθελοντισμού, σχεδιασμός δράσεων για Περιφέρειες σε Εθνικό επίπεδο, επανακαθορισμός ρόλου Περιφερειών με αρμοδιότητες και πόρους (οικονομικούς και δυναμικό), χρηματοδότηση εθελοντικών ομάδων, συμμετοχή των επιστημονικών φορέων, λειτουργία σχολής πολιτικής προστασίας.

Στη συνέχεια, ακολούθησε η δεύτερη ενότητα της ημερίδας με τίτλο «Αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών – Συστήματα έγκαιρης Προειδοποίησης». Πρώτος πήρε τον λόγο ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, ο οποίος, αφού ανέλυσε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η παρατήρηση και πρόγνωση των έντονων καιρικών φαινομένων, μίλησε για τον «σχεδιασμό της επόμενης ημέρας». Απαραίτητη, ανέφερε ότι είναι η συνεχής λειτουργία ραντάρ, η πρόγνωση της κεραυνικής δραστηριότητας, όπως και η συνεχής παρακολούθηση καιρικών συνθηκών στο έδαφος. Από το 2001 έχουν καταγραφεί 400 έντονα καιρικά φαινόμενα. Τέλος, αναφέρθηκε σε ανάγκες για νέες υποδομές και νέες υπηρεσίες, σε ανάγκη δημιουργίας παρατηρητηρίων και επέκτασης δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών και σε ανάγκη ενεργής συμμετοχής των πολιτών.

Ακολούθως, ο καθηγητής στο Τμήμα Εδάφους, Περιβάλλοντος, Γεωργίας και Δασών στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα στην Ιταλία, Marco Borga, στην εισήγηση του παρουσίασε τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης πλημμυρών και πώς μπορούν να προσεγγιστούν επιχειρησιακά τέτοιου είδους προκλήσεις. Αναφέρθηκε αναλυτικά στα μοντέλα πρόβλεψης που έχουν στη διάθεσή τους οι επιστήμονες καθώς και στην ενδεδειγμένη χρήση αυτών ανά περίπτωση και τύπο φαινομένου.

Την εμπειρία της Βαυαρίας στην αντιμετώπιση των πλημμυρών ανέδειξε ο καθηγητής Peter Rutschmann, με έδρα στο Τμήμα Υδραυλικής Μηχανικής και Υδατικών Πόρων στο Πολυτεχνείο του Μονάχου και διευθυντής του Ινστιτούτου Oskar von Miller και του Εργαστηρίου Dieter Thoma. Χρησιμοποίησε ως παράδειγμα τις πρακτικές που ακολουθούνται για την αποτροπή υπερχειλίσεων στους ποταμούς Δούναβη και Ινν, αλλά και το παράδειγμα πλημμύρας στην περιοχή Simbach. Ακολούθησε αναλυτική παρουσίαση της στρατηγικής που ακολουθείται στην Βαυαρία για την εκτίμηση των κινδύνων και την προετοιμασία και προστασία των τοπικών κοινωνιών.

Ακολούθησε η ομιλία της βουλευτού Χαράς Καφαντάρη, προέδρου της Επιτροπής Εμπορίου και Παραγωγής της Βουλής, η οποία επικεντρώθηκε στο φαινόμενο της παράκτιας διάβρωσης, μιας φυσικής διεργασίας που εντείνεται από την ανθρώπινη παρέμβαση, δημιουργώντας σειρά προβλημάτων. Η προστασία του παράκτιου χώρου αναδεικνύεται ως σημαντική προτεραιότητα, με δεδομένη και την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην επιδείνωση του φαινομένου της παράκτιας διάβρωσης.

Τον λόγο στη συνέχεια πήρε ο ερευνητής στο Κέντρο Αριστείας BEYOND του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Ιωάννης Παπουτσής, ο οποίος αναφέρθηκε στην έγκαιρη προειδοποίηση, παρακολούθηση, πρόληψη και διαχείριση φυσικών καταστροφών στο Κέντρο Δορυφορικής Παρατήρησης BEYOND. Αναφέρθηκε στις πολιτικές για την αντιμετώπιση κρίσεων και στη δράση του Αστεροσκοπείου σε σχέση με την προετοιμασία και την αποκατάσταση σε περιπτώσεις κρίσεων. Παρουσίασε τα προγράμματα, τα εργαλεία και τις υποδομές που διαθέτει το Αστεροσκοπείο για τη συλλογή δεδομένων προς επεξεργασία, καθώς και παραδείγματα με την άντληση, ανάλυση δεδομένων και εκτίμηση κινδύνου από φυσικές καταστροφές με τη συνδρομή του προγράμματος Copernicus.

Κατόπιν, ο αντιπεριφερειάρχης Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Έργων Αντιπλημμυρικής προστασίας στην Περιφέρεια Αττικής, Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος, παρουσίασε στοιχεία για την ανάπτυξη των αστικών κέντρων και τα προβλήματα που προκύπτουν. Ανέδειξε τους προβληματισμούς για τον προσανατολισμό που πρέπει να ακολουθήσουν οι πολεοδομικοί σχεδιασμοί και τέλος, αναφέρθηκε αναλυτικά στα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας που υλοποιούνται στην Περιφέρεια Αττικής, αλλά και στον προγραμματισμό και την πορεία εφαρμογής των σχεδιασμών και των συνεργειών με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος.

Τον λόγο πήρε στη συνέχεια ο καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Υδραυλικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αναστάσιος Στάμου, ο οποίος αναφέρθηκε στην περίπτωση της πλημμύρας στη Μάνδρα και στις ιδιαιτερότητες του φαινομένου. Υπογράμμισε το γεγονός ότι ακόμη και μερικά λεπτά νωρίτερα στην προειδοποίηση μπορεί να αποδειχτούν κρίσιμα, αναδεικνύοντας την αναγκαιότητα χρήσης ενός αποτελεσματικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης πλημμυρών στην Περιφέρεια Αττικής, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση και την ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών σε θέματα αντιμετώπισης.

Τέλος, κλήθηκε να μιλήσει ο διευθυντής της Αυτοτελούς Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας Περιφέρειας Αττικής, Ευστράτιος Δαβάκης, που κατέθεσε την εμπειρία του από τα πρόσφατα φαινόμενα και υπογράμμισε εμφατικά την ανάγκη ύπαρξης συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης φαινομένων αλλά οπωσδήποτε σε συνδυασμό με την ενημέρωση των πολιτών και τη συνειδητοποίηση καθενός ξεχωριστά για το μέγεθος των κινδύνων.