Η γνώμη των αιρετών και τα εκλογικά συστήματα στην ατζέντα του συνεδρίου της ΚΕΔΕ

Η παρουσίαση του ερωτηματολογίου σε αιρετούς σχετικά με τα κρίσιμα ζητήματα της Αυτοδιοίκησης, καθώς και η μελέτη του ΙΤΑ για τα εκλογικά  συστήματα που εφαρμόζονται στην Αυτοδιοίκηση βρέθηκαν στο επίκεντρο της σημερινής δεύτερης ημέρας διεξαγωγής του ετήσιου τακτικού συνεδρίου της ΚΕΔΕ.

Στους 2.087 έφτασαν οι συμμετέχοντες στο ερωτηματολόγιο που απεύθυνε η ΚΕΔΕ σε αιρετούς, στελέχη της Αυτοδιοίκησης, αλλά και απλούς πολίτες, με αντικείμενο όλα τα σοβαρά ζητήματα που απασχολούν τον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Πρόκειται για μία καινοτόμο πρωτοβουλία του προέδρου της ΚΕΔΕ, Γιώργου Πατούλη, με στόχο, όπως επισήμανε, «την ανάπτυξη μιας αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ της ΚΕΔΕ, των αιρετών, καθώς και των στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για την ανάδειξη των πραγματικών προβλημάτων που αφορούν στη λειτουργία του θεσμού και τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων πολιτικών θέσεων και προτάσεων, που θα επιλύσουν τα προβλήματα αυτά και θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη των τοπικών μας κοινωνιών».

Η παρουσίαση των συμπερασμάτων που προέκυψαν από τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο έγινε από τον σύμβουλο Επικοινωνίας της ΚΕΔΕ, Σωτ. Παπαδημητρίου, κατά τη σημερινή δεύτερη ημέρα του Ετήσιου Συνεδρίου της ΚΕΔΕ, στα Ιωάννινα.

Από τις απαντήσεις που δόθηκαν στο ερωτηματολόγιο, μεταξύ άλλων, προκύπτει ότι 8 στους 10 διαφωνούν με την καθιέρωση απλής αναλογικής στο εκλογικό σύστημα της Αυτοδιοίκησης. Οι 9 στους 10 χαρακτήρισαν ορθή την πρόταση της ΚΕΔΕ να μην καταθέσουν οι Δήμοι τα ταμειακά τους διαθέσιμα στην Τράπεζα της Ελλάδας, ενώ στην αλλαγή του «Καλλικράτη», κρίνεται ως προτεραιότητα, η διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας των Δήμων.

Οι απόψεις που κατατέθηκαν από τα στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και τους πολίτες, κατεγράφησαν και θα συμπεριληφθούν στο κείμενο διαλόγου των θέσεων της ΚΕΔΕ, που θα παρουσιαστεί στη λήξη του Συνεδρίου. Η διεξαγωγή του ερωτηματολογίου ξεκίνησε στις 26 Οκτωβρίου και ολοκληρώθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2017.

Βασικά συμπεράσματα από την επεξεργασία του ερωτηματολογίου

Στην εισήγησή του ο κ. Παπαδημητρίου συνόψισε τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τις απαντήσεις που δόθηκαν σε 10 βασικά ερωτήματα στα εξής:

• Διατυπώνεται η απαίτηση να αποδοθούν στους Δήμους το σύνολο των πόρων που προβλέπει η ισχύουσα Νομοθεσία.
• Εκφράζεται η γνώμη να μπορούν να αξιοποιούν οι Δήμοι τα ανταποδοτικά τέλη και για άλλους σκοπούς.
• Η συντριπτική πλειοψηφία, το 87%, θεωρεί σωστή την πρόταση του Δ.Σ. της ΚΕΔΕ να μην καταθέσουν οι Δήμοι τα ταμειακά τους διαθέσιμα στην Τράπεζα της Ελλάδος.
• Σχεδόν 8 στους 10 διαφωνούν με την απλή αναλογική.
• Κρίνεται ότι βασικό στοιχείο της αλλαγής του «Καλλικράτη» θα πρέπει να είναι κατά προτεραιότητα η ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας των Δήμων, η αναβάθμιση της καταστατικής θέσης των αιρετών και η ανάληψη του κοινωνικού κράτους από τους Δήμους.
• Συνδέεται η ενίσχυση της καταστατικής θέσης των αιρετών με την καθιέρωση αποζημίωσης για κάθε αιρετό που συμμετέχει σε όργανα Δήμων.
• Κρίνεται ότι μπορεί να ενισχυθεί η διαφάνεια στη λειτουργία των Δήμων με τη θέσπιση ενιαίας ανεξάρτητης αρχής εξωτερικών ελέγχων.
• Υποστηρίζεται η δημιουργία αναπτυξιακού προγράμματος για την Αυτοδιοίκηση
• Εκφράζεται η βούληση να έχουν οι Δήμοι τη δυνατότητα να προσλαμβάνουν το προσωπικό τους με βάση τις ανάγκες και τις οικονομικές δυνατότητες του κάθε Δήμου.
• Προτείνονται συγκεκριμένες πολιτικές για την ενεργό συμμετοχή των Δήμων στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.
• Ζητείται η απόδοση πρόσθετων αρμοδιοτήτων, αναδιοργάνωση κι αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της Δημοτικής Αστυνομίας.

Η διενέργεια ερωτηματολογίου «εργαλείο» της ΚΕΔΕ για το μέλλον

Tο ερωτηματολόγιο δεν αποτελεί ασφαλώς επιστημονική δημοσκόπηση.  Ωστόσο, όπως αναφέρθηκε, «η επιτυχία του εγχειρήματος, που έγινε για πρώτη φορά από την ΚΕΔΕ, με αφορμή τη διεξαγωγή του συνεδρίου της, μας οδηγεί στο να το αξιοποιήσουμε από ‘δω και στο εξής ακόμη περισσότερο,ως μεθοδολογικό εργαλείο, για να καταγράφουμε τις απόψεις των αιρετών της Αυτοδιοίκησης».

• Η αναλυτική παρουσίαση των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου

Παρουσίαση μελέτης ΙΤΑ για τα Ευρωπαϊκά εκλογικά συστήματα

Γ. Πατούλης: Η πρόταση της ΚΕΔΕ βασίζεται στις βέλτιστες πρακτικές της Ευρώπης 

Το σταθερό εκλογικό σύστημα στην Αυτοδιοίκηση, που εξασφαλίζει ισχυρή κυβερνησιμότητα, αποτελεί εδώ και δεκαετίες επιλογή του συνόλου των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως προκύπτει από τη σχετική μελέτη που εκπόνησε το ΙΤΑ για λογαριασμό της ΚΕΔΕ, για τα ευρωπαϊκά εκλογικά συστήματα και τους τρόπους διακυβέρνησης.

Παράλληλα, σύμφωνα με τη μελέτη «ο δήμαρχος, σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αναγνωρίζεται ως η έκφραση της δημοτικής Αρχής που προΐσταται πολιτικά, διοικητικά και λειτουργικά των δημοτικών Αρχών και αντίστοιχων υπηρεσιών».

Επιπλέον, επισημαίνεται ότι «η αλλαγή στο εκλογικό σύστημα οδηγεί σε ουσιαστικές λειτουργικές αλλαγές που πρέπει να συγκροτηθούν σε βάθος χρόνου, με σαφή βήματα καθορισμένα εκ των προτέρων και εκτεθειμένα στη δοκιμή, με δικλείδες ασφαλείας».

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης, ο  κ. Γ. Πατούλης έκανε λόγο για ένα χρήσιμο εργαλείο για την Αυτοδιοίκηση και επισήμανε ότι η πρόταση της ΚΕΔΕ βασίζεται στις βέλτιστες πρακτικές της Ευρώπης, με στόχο την κυβερνησιμότητα και τη βελτίωση των παρεχόμενων δημοτικών υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Κατά την παρουσίαση της μελέτης από το κ. Δ. Ζαφειριάδη, σύμβουλο Στρατηγικής της «Μίλητος Συμβουλευτικής», στο πλαίσιο του συνεδρίου της ΚΕΔΕ,  επισημάνθηκε ότι «η άμεση εκλογή του δημάρχου διαμορφώνει περιβάλλον άμεσης, ισχυρής και αυτόνομης δημοκρατικής νομιμοποίησης του προσώπου». Αντίθετα στις περιπτώσεις έμμεσης εκλογής ο δήμαρχος εξαρτάται από το αν έχει ή όχι την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου.

Αναλυτικότερα, στη μελέτη γίνεται σύγκριση μεταξύ ευρωπαϊκής και ελληνικής πραγματικότητας για το εκλογικό σύστημα και προκύπτουν μεταξύ άλλων τα παρακάτω συμπεράσματα:

• Ο/η δήμαρχος, σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αναγνωρίζεται ως η έκφραση της δημοτικής Αρχής που προΐσταται πολιτικά, διοικητικά και λειτουργικά των δημοτικών Αρχών και αντίστοιχων υπηρεσιών.
• Ο ρόλος του/της δημάρχου διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τη διαδικασία εκλογής του/της:

• Η άμεση εκλογή του/της δημάρχου διαμορφώνει περιβάλλον άμεσης, ισχυρής και αυτόνομης δημοκρατικής νομιμοποίησης του προσώπου.
• Στην έμμεση εκλογή, ο/η δήμαρχος εξαρτάται από το αν έχει ή όχι την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου.

• Τα εκλογικά συστήματα που ισχύουν στη Ε.Ε. είναι αναλογικό σύστημα εκπροσώπησης και το πλειοψηφικό σύστημα. Υπάρχουν  χώρες που έχουν υιοθετήσει την εκδοχή του μικτού συστήματος, το οποίο συνδυάζει χαρακτηριστικά και των δύο κλασικών εκλογικών συστημάτων. Το πιο σύνηθες αναλογικό εκλογικό σύστημα είναι το σύστημα D’Hondt.

• Το σύνολο των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει επιλέξει για δεκαετίες να έχει σταθερό εκλογικό σύστημα και να αποφεύγει συγκυριακές μεταβολές.
• Δεν υπάρχει κοινή αντιμετώπιση της εκλογικής διαδικασίας στους δήμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Διαφοροποίηση του εκλογικού συστήματος που ισχύει στους δήμους στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών, υιοθετώντας κριτήρια όπως είναι το πληθυσμιακό μέγεθος ή ο γεωγραφικός χαρακτήρας. π.χ. νησιωτικό στοιχείο ή ορεινός χαρακτήρας
• Τα κράτη-μέλη, για την αποφυγή του κατακερματισμού της εκπροσώπησης, έχουν θεσπίσει εκλογικό όριο για την κατανομή των εδρών στα αιρετά συλλογικά όργανα
• Ισχύει «majority bonus» και κατακύρωση των 3/5 των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου σε όσες χώρες έχουν εκλογικό σύστημα διαφορετικό από την αναλογική εκπροσώπηση
• Αξιοπρόσεκτη ρύθμιση  είναι ο διαχωρισμός της εκλογής του/της υποψηφίου/ας δημάρχου από τον συνδυασμό/λίστα υποψηφίων συμβούλων που ισχύει στο μικτό σύστημα της Ιταλίας.
• Αλλαγή στο εκλογικό σύστημα οδηγεί σε ουσιαστικές λειτουργικές αλλαγές, που πρέπει  να συγκροτηθούν σε βάθος χρόνου, με σαφείς βήματα καθορισμένα εκ των προτέρων και εκτεθειμένα στη δοκιμή με δικλείδες ασφαλείας

Σύστημα  Διακυβέρνησης και αρμοδιότητες ΟΤΑ  στις χώρες της Ε.Ε.

Το Δημοτικό Συμβούλιο αποτελεί, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το όργανο διαβούλευσης. Στη συνέχεια η Τοπική Εκτελεστική – Κυβερνητική Επιτροπή είναι το εκτελεστικό όργανο του δήμου και αποτελείται από τον/ην δήμαρχο, αντιδημάρχους, μέλη που διορίζονται από τον δήμαρχο. Σε περιπτώσεις αναλογικού συστήματος υπάρχει αναλογική εκπροσώπηση δυνάμεων. Ο/η δήμαρχος εκπροσωπεί τον Δήμο και διαφοροποιείται η εκτελεστική του ισχύς από τον τρόπο εκλογής του, ανάλογα αν είναι έμμεση ή άμεση από τον λαό.

Σημαντικός είναι και ρόλος στο σύστημα διακυβέρνησης των δομών Διαδημοτικής Συνεργασίας, (Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, Ανώνυμες Εταιρείες). Επιπλέον συνδικάτα-κονσόρτσια Δήμων ή ενώσεις μεταξύ δήμων ως αυτόνομες δομές, έχουν  διακριτή υπόσταση και νομική εκπροσώπηση.

Οι δήμοι έχουν θεσμική κατοχύρωση και  μεγάλο πεδίο αρμοδιοτήτων. Τα βασικά πεδία αρμοδιοτήτων αφορούν: Εκπαίδευση (υποδομές & μισθοδοσία)/Περιβάλλον με έμφαση στη Χωροταξία και Πολεοδομικό Σχεδιασμό/Πολιτική κατοικίας/Διοικητικές λειτουργίες/Διαχείριση Απορριμμάτων/Ασφάλεια – Πολιτική Προστασία.

Οι ευρωπαϊκοί δήμοι έχουν μια σειρά από αρμοδιότητες και αντικείμενα με διαπεριφερειακό χαρακτήρα και μεγάλο χρονικό ορίζοντα επενδύσεων, όπως διαχείριση απορριμμάτων, μεταφορές-συγκοινωνίες, υποδομές πολιτικής προστασίας κ.λπ. Αρμοδιότητες όπως οι παραπάνω ανατίθενται σε φορείς και νομικά πρόσωπα Διαδημοτικής Συνεργασίας. Οι ευρωπαϊκοί δήμοι διαθέτουν επίσης ισχυρές διοικητικές μονάδες, με σταθερό υπηρεσιακό management από CEO και γενικούς διευθυντές.