Παρουσιάστηκε η μελέτη κατηγοριοποίησης των Δήμων από την ΠΕΔΑ

Ενώπιον μεγάλου αριθμού δημάρχων της Αττικής, του προέδρου της ΚΕΔΕ, έξι προέδρων  Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων της χώρας και του υπουργού Εσωτερικών, Πάνου Σκουρλέτη, παρουσιάστηκε στα γραφεία της ΠΕΔΑ η μελέτη των καθηγητών Ν. Χλέπα και Ι. Ψυχάρη για την «Κατηγοριοποίηση των Δήμων».

Η πρωτοβουλία σύνταξης της μελέτης ανήκει στην Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής (ΠΕΔΑ) και όπως χαρακτηριστικά είπε, κατά την έναρξη της ημερίδας, ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης, Γιώργος Ιωακειμίδης, δήμαρχος Νίκαιας – Αγ, Ι. Ρέντη, «ενώ, όλοι, συνομολογούμε τα τελευταία χρόνια ότι το ζήτημα είναι σοβαρό και πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για την επίλυσή του, μόλις τώρα επιχειρείται ένα πρώτο σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση».

Αναφερόμενος ο κ. Γ. Ιωακειμίδης στους λόγους για τους οποίους πρέπει να κατηγοριοποιηθούν οι Δήμοι της χώρας, επικαλέστηκε σειρά λόγων, όπως, το γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας, τις πληθυσμιακές ανισότητες μεταξύ των μεγάλων πόλεων και των μικρών νησιών ή των ορεινών Δήμων και την έλλειψη δυνατοτήτων εκ μέρους των μικρών Δήμων να ασκήσουν όλες τις αρμοδιότητες που δυνητικά έχουν.

«Η δική μας πρόταση», κατέληξε ο πρόεδρος του Δ.Σ. της ΠΕΔΑ, «περιέχει πέντε κατηγοριοποιήσεις τις οποίες οι δύο έγκριτοι καθηγητές περιλαμβάνουν στη μελέτη τους και ουσιαστικά διαμορφώνουν μια πρώτη αφετηρία για την έναρξη του δημόσιου διαλόγου που θα ακολουθήσει και θα ταξινομήσει τις προτεραιότητες».

Όλη η συζήτηση που ακολούθησε και, κυρίως, οι παρεμβάσεις εκ μέρους του υπουργού Εσωτερικών, Π. Σκουρλέτη, του προέδρου της ΚΕΔΕ, Γ. Πατούλη, και των προέδρων των ΠΕΔ, κ. Ευαγ. Λαμπάκη (Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης), Γ. Κωτσού (Θεσσαλίας), Λ. Κυρίζογλου (Κεντρικής Μακεδονίας), Τ. Βάμβουκα (δήμαρχος Χανίων, ;ντιπρόεδρος ΠΕΔ Κρήτης), Γ. Λώλου (Ηπείρου) έγιναν, όπως σημειώνεται σε ανακοίνωση της Ένωσης, με ιδιαίτερα κόσμιο τρόπο, δίχως εγκλήσεις και αντιπαραθέσεις, γεγονός που επισημάνθηκε από τον πρόεδρο της ΠΕΔΑ, Γιώργο Ιωακειμίδη. Είπε, χαρακτηριστικά: «Το κλίμα της συνεδρίασης μου θυμίζει τον στίχο του Γιάννη Ρίτσου “και να αδελφέ μου, μάθαμε να κουβεντιάζουμε ήσυχα και απλά…”».

• Τα βασικά σημεία κατηγοριοποίησης των δήμων

Ακολουθούν σημεία της ομιλίας του κ. Π. Σκουρλέτη:

Το θέμα που θα παρουσιαστεί σήμερα, το ακούμε επίσημα και ανεπίσημα σε κάθε συνάντησή μας, είτε βρισκόμαστε όλοι μαζί στα συνέδρια της ΚΕΔΕ, είτε σε επιμέρους συναντήσεις. Το πρώτο πράγμα που άκουσα στο Υπουργείο Εσωτερικών, όταν ανέλαβα πριν από δεκαπέντε περίπου μήνες, ήταν αυτό της κατηγοριοποίησης των δήμων. Με αυτή την έννοια είναι εξαιρετικά μεγάλη η σημασία αυτής της δουλειάς.

Θεωρώ, δε, δείγμα ωριμότητας ότι αυτή η συζήτηση γίνεται με πρωτοβουλία της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Αττικής, διότι αντιλαμβάνεστε ότι οι δήμοι της Περιφέρειας Αττικής θα είχαν ενδεχομένως και το μικρότερο ενδιαφέρον να ανοίξουν αυτό το θέμα. Άρα δείχνετε μια ωριμότητα και μια συνειδητοποίηση ότι δεν μιλάμε ο καθένας μόνο για το «κάστρο» του, για τον δήμο του, αλλά δείχνουμε μια διάθεση ευρύτερης ευθύνης. Και  είναι πάρα πολύ σημαντικό να μιλήσουμε συνολικά για την Αυτοδιοίκηση, στο πλαίσιο των ιδιομορφιών, των χαρακτηριστικών της χώρας. Σε ποια κατεύθυνση; Στην κατεύθυνση της δυνατότητας, μέσα από αυτή τη συζήτηση, να αρχίσουμε να θεσμοθετούμε τέτοιους κανόνες που θα έρθουν να μειώσουν τις ανισότητες και τις στρεβλώσεις που παρουσιάζονται σήμερα στην χώρα. Προφανώς με αυτή την έννοια είναι αρκετά τολμηρή αυτή η συζήτηση και διακρίνεται, όπως είπα, από στοιχεία ωριμότητας.

Εμείς, όπως πριν από λίγο επεσήμανε και ο Γιώργος Ιωακειμίδης, θέλουμε να αγγίξουμε αυτό το θέμα. Θέλουμε να προχωρήσουμε, όσο είναι ώριμο, στο θέμα της κατηγοριοποίησης των δήμων. Προφανώς επειδή δεν ζούμε σε έναν κόσμο όπου είναι άπειροι οι πόροι και τα μέσα, το αντίθετο μάλιστα, αυτή η συζήτησή μας διευκολύνει να εντοπίσουμε εκείνους τους τομείς δράσης, παρέμβασης και παροχής υπηρεσιών των δήμων – που διαφέρουν, ως προς τις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες για κάθε δήμο, ανάλογα με το αν αυτός είναι αστικός, αγροτικός ή ορεινός- αλλά και να δούμε, πια, και σε εκείνες τις περιπτώσεις που έχουμε «μειονεκτικές» καταστάσεις, πώς θα μπορέσουμε με συνέργειες να απαντήσουμε. Τα μοντέλα που μέχρι τώρα υπήρξαν ήταν αναποτελεσματικά. Το μοντέλο της διοικητικής υποστήριξης, παραδείγματος χάριν, στα θέματα των Πολεοδομιών. Δεν λειτούργησε, κατ’ ομολογία δική σας, περισσότερο. Έχοντας πάντοτε ως στόχο κάθε διοικητική μονάδα, κάθε δήμος να έχει μία αυτάρκεια όσο το δυνατό μεγαλύτερη, πώς θα μπορέσουμε μέχρι να φτάσουμε εκεί, να κάνουμε επέμβαση «bypass» για αυτές τις αδυναμίες; Προφανώς με την καλύτερη αξιοποίηση των μέσων που διαθέτουμε και μέσα από συνέργειες. Αυτά τα θέματα θέλουμε με έναν θεσμικό τρόπο, κι επαναλαμβάνω όσο το δυνατόν καλύτερα επεξεργασμένο, να τα αγγίξουμε  στο επερχόμενο νομοσχέδιο.

Έχουμε πολλές φορές συζητήσει  διάφορες ιδέες για το θέμα που θα μας παρουσιαστεί σήμερα και ιδανικά θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε έναν νέο αλγόριθμο, όπως είπε και ο Γιώργος Ιωακειμίδης πριν. Ο οποίος, με βάση και τη δυνατότητα που μας δίνεται, της μικρής έστω αύξησης των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων για το 2018 -που σταδιακά θα είναι μεγαλύτερη τα επόμενα έτη- θα πρέπει να διασφαλίζει ότι κανένας δήμος, μετά από την εφαρμογή αυτής της νέας λογικής, δεν θα  είναι πιο κάτω από τα σημερινά δεδομένα χρηματοδότησης. Γιατί προφανώς, όταν έρχεσαι να καλύψεις και να γεφυρώσεις ανισότητες, όταν θέλεις να βάλεις νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά και στοιχεία, όπου δεν θα είναι το πληθυσμιακό το απόλυτο κριτήριο για την κατανομή των πόρων, θα έχεις νέες κατανομές. Αλλά σε καμία περίπτωση αυτή η νέα αφετηρία δεν πρέπει να οδηγήσει στο σημείο κάποιος δήμος να εκκινήσει, στη νέα φάση, με λιγότερους πόρους, από αυτούς που δίνονται σήμερα.

Αυτή η συζήτηση βέβαια δεν αφορά μόνο σε αριθμητικές πράξεις, εκ των πραγμάτων διαπλέκεται με το θέμα των αρμοδιοτήτων, εκ των πραγμάτων συναντιέται με το πόσο έχουμε την απαίτηση από τώρα, όλες οι κατηγορίες των δήμων να μπορούν να παρέχουν εξίσου όλες τις υπηρεσίες, πράγμα ανέφικτο με βάση τη σημερινή πραγματικότητα και το ορατό μέλλον, όλα αυτά δηλαδή τα ζητήματα, τα οποία νομίζω είναι ώριμα και προκύπτουν αβίαστα, μέσα από την καταγραφή και την εμπειρία των προβλημάτων και από την ανταλλαγή των απόψεων.

Άρα, λοιπόν, με «ανοιχτά» αυτιά και με καλή διάθεση, να αξιοποιήσουμε  όλα όσα θα μας παρουσιαστούν και θα ακουστούν από τις δικές σας παρεμβάσεις και είμαστε εδώ, για να δούμε πώς, τουλάχιστον σε μία πρώτη φάση, θα αποτυπωθεί αυτό  στο νέο θεσμικό πλαίσιο, για να κάνει τη ζωή μας και τη λειτουργία των δήμων καλύτερη.

Αυτά ήθελα να πω, πολύ σύντομα, περιμένοντας να ακούσουμε τι θα μας πουν οι εισηγητές. Σας ευχαριστώ και πάλι, καθότι είναι η δεύτερη φορά που σε σύντομο χρονικό διάστημα βρίσκομαι εδώ, στην Ένωση μετά από πρόσκλησή σας.

Σε ενδιάμεση παρέμβασή του ο υπουργός Εσωτερικών επεσήμανε:

Στη συζήτηση που προηγήθηκε υπήρξε καταγραφή ιδιομορφιών και συνθηκών, αλλά λείπει κάτι που έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, το «δια ταύτα». Θα πρέπει κανείς ανάμεσα στις διάφορες παραμέτρους που διαμορφώνουν αυτή την πρόταση κατηγοριοποίησης να εντάξει και έναν «βαθμό βαρύτητας», για να δει τελικά που θα καταλήγει με τα διαθέσιμα μέσα, τους πόρους κ.λπ.

Εμείς τον προηγούμενο χρόνο υπερβήκαμε όπου μπορούσαμε την κατηγοριοποίηση του «Καλλικράτη». Εδώ είδα ότι αναφέρατε 31 ορεινούς δήμους, προφανώς τους ορίζετε με βάση τον «Καλλικράτη». Παρότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική διότι υπάρχουν δήμοι οι οποίοι δεν χαρακτηρίζονται ορεινοί, αλλά έχουν στα όριά τους, ορεινές, απομακρυσμένες και μειονεκτικές περιοχές. Εμείς λοιπόν, αν προσέξατε, όταν αποφασίσαμε την επιχορήγηση στους νησιωτικούς και ορεινούς δήμους, ύψους 20 εκατ. ευρώ, δεν σταθήκαμε στην «Καλλικρατική» προσέγγιση. Βάλαμε ένα κριτήριο και είπαμε ότι οι δήμοι, που πάνω από το 50% της έκτασής τους είναι ορεινή με βάση τα κριτήρια της ΕΛΣΤΑΤ,  θα εντάσσονται στους μειονεκτικούς δήμους. Αυτό είναι ένα αποσπασματικό αλλά πολύ συγκεκριμένο μέτρο προσέγγισης.

Νομίζω ότι θα πρέπει να εισαγάγουμε τέτοια κριτήρια. Για παράδειγμα στην πρόσκληση του Προγράμματος «ΦιλόΔημος  ΙΙ» που ενεργοποιήθηκε για την προμήθεια μηχανημάτων έργου, έχουμε διαμορφώσει μια σειρά από παραμέτρους όπου καταλήξαμε και είπαμε «καταθέστε τις προτάσεις σας αλλά να γνωρίζετε ότι σας αναλογεί αυτό το ποσό, το οποίο έχετε να λαμβάνετε». Και πάλι δεν έγινε η επιλογή  με βάση τα κριτήρια της περσινής κατανομής των ΚΑΠ. Συζητήσαμε, ακούσαμε και μπορέσαμε να το κάνουμε πιο αντιπροσωπευτικό.

Βεβαίως πάντοτε πρέπει να ξεκινάμε και να καταλήγουμε με μια επισήμανση και μια αρχή: ότι θέλουμε τελικά να υπηρετήσουμε την έννοια του ισχυρού δήμου σε κάθε περίπτωση. Διότι, αν αυτή είναι η πραγματικότητα, την οποία περιγράφετε, ο στόχος ποιος είναι; Που θέλουμε να πάμε; Θέλουμε όσο το δυνατόν πιο αυτάρκεις και ισχυρούς δήμους, στη βάση των ιδιομορφιών που προκύπτουν μέσα από την γεωγραφία της χώρας, την μορφολογία κ.λπ. Αυτό να μην το ξεχνάμε.

Δεύτερον νομίζω ότι ο κ. Καμάρας και λόγω της μεγάλης εμπειρίας του έκανε μια επισήμανση, την οποία ανέφερα εισαγωγικά και είναι πάρα πολύ χρήσιμη. Πρέπει και νομίζω ότι είναι και το δίδαγμα από την εμπειρία της εφαρμογής του «Καλλικράτη», να δημιουργήσουμε διαδημοτικά σχήματα συνεργασίας – και να τα στηρίξουμε με πόρους και ανθρώπινο δυναμικό –  τα οποία μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικά σε μια σειρά από περιπτώσεις που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν επαρκώς από μόνοι τους οι δήμοι. Και αυτή είναι η φιλοσοφία από την οποία εκκινούμε τώρα στη διαμόρφωση του πεδίου για την αντιμετώπιση αντίστοιχων αναγκών.

Τέλος, άκουσα από τον πρόεδρο της ΠΕΔ Θεσσαλίας, «αυτή τη μεταρρύθμιση κάθε πέντε έξι χρόνια θα την αλλάζουμε, τι γίνεται;» Σωστή η επισήμανση αλλά νομίζω ότι θα πρέπει να εθιστούμε σε μία αντίληψη όχι αλλαγής κάθε φορά του ευρύτερου πλαισίου, αλλά μιας διαρκούς μεταρρυθμιστικής βελτίωσης με βάση την επίδραση και την εφαρμοσιμότητα των μέτρων. Ποτέ, κανένα σχέδιο δεν εφαρμόστηκε όπως το προγραμματίσαμε. Η ζωή έδειξε ότι πολλά πράγματα δεν τα λαμβάνουμε υπόψη μας, έχουν διαφορετική βαρύτητα, δυσκολίες που προκύπτουν. Για παράδειγμα φαντάζομαι ότι αρχικά ο «Καλλικράτης» δεν μπορούσε να προβλέψει ότι θα ήμασταν το 2018 εντός μνημονίων, έτσι δεν είναι; Συνεπώς θα πρέπει να μπούμε σε μια τέτοιου είδους διαρκή μεταρρυθμιστική «επαγρύπνηση», συμπλήρωση και επιδιόρθωση και για αυτό όπως σας είχα πει την προηγούμενη φορά, μια από τις αλλαγές που θέλουμε να κάνουμε τώρα, είναι να ιδρύσουμε ένα τέτοιο διαρκές μεταρρυθμιστικό κυβερνητικό όργανο, με τη συμμετοχή των φορέων της Αυτοδιοίκησης, όπου σε κάθε νομοθέτημα που θα εισάγεται, όχι μόνο του υπουργείου Εσωτερικών, όχι μόνο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, να καταθέτει τις απόψεις του, για να μην υπάρχει αυτός ο κατακερματισμός, για να μην υπάρχουν νομοθετήματα τα οποία εκ των υστέρων πρέπει να αναζητούν τον τρόπο εφαρμογής στο πεδίο της Αυτοδιοίκησης. Να τα προλαβαίνουμε αυτά, για να υπάρχει μια διαρκής μεταρρυθμιστική έγνοια. Αυτά ήθελα να σας πω εμβόλιμα, νομίζω ότι η συζήτηση καταρχήν είναι ενδιαφέρουσα από μόνη της και βεβαίως όσο μπορεί να έχει αποκρυσταλλώματα, τόσο βοηθά την εργασία όλων μας».

Ακολουθεί η παρέμβαση του προέδρου της ΚΕΔΕ, Γ. Πατούλη:

Ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, απευθυνόμενος στον Π. Σκουρλέτη, επισήμανε ότι μετά από μια δύσκολη περίοδο στις σχέσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου και της  Αυτοδιοίκησης, διαφαίνεται να υπάρχουν συγκλήσεις οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν τις κατάλληλες  προϋποθέσεις για να μπουν οι βάσεις για μια σειρά σημαντικών μεταρρυθμίσεων.

«Οι δήμοι χρειάζεται να έχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες οι οποίες θα τους επιτρέψουν να λειτουργήσουν προς όφελος των πολιτών, της Τοπικής και εθνικής ανάπτυξης. Είναι κομβικό σημείο η άσκηση αρμοδιοτήτων με βάση την αρχή της εγγύτητας. Επίσης είναι κρίσιμο  οι αρμοδιότητες να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του κάθε δήμου. Δήμοι, όπως οι μικροί, νησιωτικοί, ορεινοί και οι αστικοί,  χρειάζονται συγκεκριμένα προγράμματα και πρωτοβουλίες για να λύσουν τα προβλήματα που έχουν. Επιπλέον είναι ανάγκη να ανοίξει και το ζήτημα των μητροπολιτικών κέντρων σε μεγάλα αστικά συγκροτήματα, όπως αυτό της Αττικής και της Θεσσαλονίκης».