Χιλιάδες κόσμου στην Ομορφοκκλησιά Δήμου Γαλατσίου για τον εορτασμό του Αγ. Γεωργίου

Χιλιάδες κόσμου συμμετείχε στον εσπερινό και στη λιτανεία της ιερής εικόνας του Αγίου Γεωργίου την Κυριακή 22 Απριλίου 2018, στον Ιερό Ναό της Ομορφοκκλησιάς του Δήμου Γαλατσίου.

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Γεωργίου, γνωστός ως Ομορφοκκλησιά, ανοίγει κάθε χρόνο την παραμονή και ανήμερα της εορτής του Αγ. Γεωργίου συγκεντρώνοντας κάθε φορά πλήθος κόσμου. Παρόντες στη λιτανεία της εικόνας και στη Θεία Λειτουργία ήταν βουλευτές, εκπρόσωπος του αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ο δήμαρχος Γαλατσίου, Γιώργος Μαρκόπουλος, αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι και πλήθος κόσμου.

Λόγω του μεγάλου αρχαιολογικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου μετά τη Θεία Λειτουργία, ανήμερα της εορτής, πραγματοποιήθηκαν ξεναγήσεις, όπως σημειώνεται σε ανακοίνωση του Δήμου, σε πάνω από 1.000 μαθητές, από οκτώ σχολεία (Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια) του Γαλατσίου, καθώς και σε εκπαιδευτικούς και γονείς. Επίσης, το απόγευμα της Κυριακής ξεναγήθηκαν στον Ιερό Ναό περισσότεροι από 200 ενήλικες που επιθυμούσαν να μάθουν για την ιστορία της «Εύμορφης εκκλησιάς» της πόλης.

Οι ξεναγήσεις στον περιβάλλοντα χώρο και στο εσωτερικό του μοναδικού μνημείου της πόλης πραγματοποιήθηκαν από τη διευθύντρια του 5ου Γυμνασίου Γαλατσίου, Ελένη Προκοπίου, και τον αντιδήμαρχο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς του Δήμου Γαλατσίου, Μάνο Ελευθερίου.

Όσοι παρευρέθηκαν στις ξεναγήσεις παρέλαβαν κι από ένα βιβλίο του Δήμου Γαλατσίου για την Ομορφοκκλησιά, η οποία ανοίγει, σε συνέχεια απόφασης του υπουργείου Πολιτισμού, για λόγους προστασίας της, κάθε χρόνο μόνο ανήμερα της εορτής του Αγίου Γεωργίου.

Πληροφορίες για τον Άγιο Γεώργιο, Γαλάτσι (Σταυροειδής εγγεγραμμένος, τέλη 12ου αιώνα)

Η εκκλησιά είναι χτισμένη με τα υλικά πρωτοχριστιανικού ναού, μέλη αρχαιοελληνικού κτιρίου, που λεηλατημένο κείτεται δίπλα. Γύρω από τον ναό εξάλλου έχουν βρεθεί αρχαία λείψανα του 5ου – 4ου αιώνα π.Χ., όπου υπήρχε και το αρχαίο νεκροταφείο του Δήμου Βατής. Ο αρχαίος Δήμος Βατής ανήκε στην Αιγηίδα φυλή περιλαμβάνοντας σχεδόν ολόκληρο το βόρειο τμήμα του Άστεως γύρω από τα αφιλόξενα τότε Τουρκοβούνια.

Σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών / Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών (ΙΒΕ/ΕΙΕ) και την Καρακατσάνη-Βασιλάκη (2002) (πηγή: http://www.eie.gr), πρόκειται για έναν δίστυλο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό, με παρεκκλήσιο στη νότια πλευρά. Έτσι, στην ανατολική της όψη προβάλλουν δύο αψίδες, των Ιερών του κυρίως ναού και του παρεκκλησίου. Ο τρούλος του ναού είναι αθηναϊκός και το σύστημα τοιχοδομίας  πλινθοπερίκλειστο.

Ο Ορλάνδος χρονολόγησε το μνημείο στο τρίτο τέταρτο του 12ου αι., ακριβώς όπως και ο Megaw το 1931. Ο καθηγητής Μπούρας το τοποθετεί  στον ίδιο αιώνα, με μια οψιμότερη απόκλιση, που, ίσως δικαιολογεί τα νεοφανή δυτικά στοιχεία επίδρασης που εμφανίζονται τόσο στο παρεκκλήσιο όσο και στον κυρίως ναό. Θεωρεί δε ότι ο κυρίως ναός είναι σύγχρονος με το παρεκκλήσιο.

Ο ναός κοσμείται με τοιχογραφίες, εξαιρετικό δείγμα τέχνης του τελευταίου τετάρτου του 13ου αι. Οι τοιχογραφίες καλύπτουν με αρμονική πολυχρωμία όλες τις εσωτερικές επιφάνειες. Βέβαια, ο χρόνος, ο φανατισμός των αλλόδοξων, αλλά και οι βαρβαρότητες των ανθρώπων έχουν καταστρέψει σημαντικό μέρος τους, ιδιαίτερα στα χαμηλά και ευκολότερα προσβάσιμα μέρη. Το ίδιο σημαντικό για τις τοιχογραφίες του είναι και το παρεκκλήσιο.

Μερικές από τις τοιχογραφίες είναι: στο νάρθηκα του ναού, όπου διακρίνονται σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου, στο όνομα του οποίου τιμάται η εκκλησία. Στον κυρίως ναό, άγιοι, ασκητές, οι κορυφαίοι των Αποστόλων Πέτρος και Παύλος, Ιεράρχες, η Παναγία με αρχαγγέλους, ο Παλαιός των Ημερών, ο Ματθαίος από τους Ευαγγελιστές (ο μόνος που διατηρείται άθικτος), Προφήτες, και βέβαια ο Παντοκράτωρ του τρούλου. Ο Παντοκράτωρ της Ομορφοκκλησιάς, όμως, δεν χαρακτηρίζεται από την κλασικότητα εκείνου στο Δαφνί, αλλά από μια δύναμη που πηγάζει από τα χαρακτηριστικά του προσώπου του.

Ο κομψός ναός του Αγ. Γεωργίου κατέστη ευρύτερα γνωστός όχι μόνο στον χώρο των βυζαντινολόγων αλλά και των ζωγράφων, κυρίως από την παράσταση στον τρούλο του Παντοκράτορα, που διασώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, παρά τις κακουχίες που υπέστη στη διαδρομή των αιώνων.

Ειδικοί και ερευνητές αναφέρουν ότι ο Φώτης Κόντογλου, αντιγράφει, σε αρκετούς Ναούς που αγιογραφεί, τη μορφή του και είναι αυτή η μορφή που προτείνει στο βιβλίο του «Έκφραση», ως κατ΄ εξοχήν αποδίδουσα τον Παντοκράτορα. Προφανώς, η αγιογραφία του Παντοκράτορα είναι έργο περίφημου ζωγράφου – αγιογράφου της εποχής, η οποία έχει, κατά παράδοξο τρόπο εκπληκτικές ομοιότητες με ένα έργο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, γνωστού και ως ΕΙ Greco – προσωνύμιο της διαβίωσης και της καλλιτεχνικής του καριέρας στο Τολέδο της Ισπανίας. Πρόκειται για τον πίνακα «Ο Ιππότης με το ξίφος», καθώς επίσης και άλλα έργα του κρητικού στην καταγωγή ζωγράφου (1541-1614). Επισημαίνονται τα κοινά εικονογραφικά στοιχεία των δύο παραστάσεων και γίνεται διερεύνηση κατά πόσον οι ομοιότητες αυτών έχουν κοινή προέλευση – δηλ. από τον κορμό της Βυζαντινής εικονογραφίας. Ακόμα, γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν ερωτηματικά για μια πιθανή άφιξη του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου στην Ομορφοκκλησιά κατά την διάρκεια του ταξιδιού της μετανάστευσης του από την Κρήτη στη Βενετία -και ακολούθως στην Ισπανία- το καλοκαίρι του 1566 ή την άνοιξη του 1567.

Επίσης, σύμφωνα με την Αγάπη Καρακατσάνη-Βασιλάκη (2002), στον κυρίως ναό αναπτύσσονται και άλλες ενδιαφέρουσες συνθέσεις όπως η Μεταμόρφωση, η Έγερση του Λαζάρου, η Βαϊοφόρος κ.ά. Συνθέσεις ωστόσο υπάρχουν και στο παρεκκλήσιο, όπως ο Μυστικός Δείπνος, η Φιλοξενία του Αβραάμ ή ο Αναπεσών, κ.ά.

Και τα τρία μέρη της Ομορφοκκλησιάς (νάρθηκας, ναός και παρεκκλήσιο) έχουν ζωγραφιστεί από ομάδες ζωγράφων που η καθεμιά ερμηνεύει στα μέτρα της ρεύματα της μεγάλης σύγχρονης τέχνης της εποχής τους. Επειδή δεν είναι δυνατό στο κείμενο αυτό να αναλυθούν περαιτέρω οι τοιχογραφίες, παρατίθεται η επισήμανση της Αγάπης Βασιλάκη-Καρακατσάνη στο τέλος  του βιβλίου της σχετικά με την Όμορφη Εκκλησιά και την ανάλυση των τοιχογραφιών της:

«Αλλά το σημαντικότερο στοιχείο που φέρνει η Όμορφη Εκκλησιά είναι η απόδειξη, ότι στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, η μεγάλη τέχνη έβρισκε δρόμους να φθάσει και σε ταπεινές επαρχίες, όπου υπήρχαν άνθρωποι ικανοί και πρόθυμοι να την υιοθετήσουν… είναι σημάδια κάποιας πνευματικής και καλλιτεχνικής ευρωστίας και αναγεννήσεως που εκαλλιεργείτο – αυτό είναι το σημαντικότερο – όχι από τους μεγάλους άρχοντες, εκκλησιαστικούς ή πολιτικούς, αλλά από τον απλό λαό..».

Πηγή: Καρακατσάνη-Βασιλάκη Α., Οι τοιχογραφίες της Όμορφης Εκκλησιάς στην Αθήνα, Αθήνα 1971, Μπούρας Χ., Η ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, σ. 99-102, Χατζηδάκης Μ., Βυζαντινά Μνημεία της Αττικής και της Βοιωτίας, Αθήναι 1956, σ. 24 κ.ε., Megaw A.H.S., The Chronology of some Middle-Byzantine Churches, The Annual of the British School at Athens 32 (1931-32), p. 90-130, pl. 27-31, Vasilaki-Karakatsani A., The Wall Paintings of the Omorphi Ecclissia at Athens, Athens 1971.