Γ. Μπαλάφας: Έξι αλλαγές για την αναδιάρθρωση ΟΤΑ & δημόσιας διοίκησης

Σε ημερίδα που διοργάνωσε σήμερα, Δευτέρα 11 Ιουλίου 2016, το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) μίλησε ο υφυπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης Γιάννης Μπαλάφας, για την Οργάνωση Υπηρεσιών και Αναπτυξιακή Πολιτική των ΟΤΑ.

Ο υφυπουργός τόνισε, ότι «για μια κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, οι όποιες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεν μπορεί να είναι μια απλή αλλαγή διατάξεων και άρθρων στο ήδη υπάρχον νομικό πλαίσιο, αλλά μια ουσιαστική αναδιάρθρωση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας». Και συμπλήρωσε ότι ο νόμος που ψηφίστηκε με πρωτοβουλία του υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Μεταρρύθμισης και του αναπληρωτή υπουργού Χριστόφορου Βερναρδάκη, συνιστά μεγάλη τομή στη Δημόσια Διοίκηση, η οποία έχει ανάγκη από μεγάλες αλλαγές, ενώ μια αντίστοιχα μεγάλη τομή βρίσκεται στα σκαριά αυτήν την περίοδο από το ΥΠΕΣ σε επίπεδα Δήμων και Περιφερειών.

Στην ημερίδα απηύθυναν χαιρετισμό η αναπληρώτρια υπουργός  Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλειας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου, η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών & Διοικητικής Ανασυγκρότησης Κωνσταντίνος Πουλάκης, ο δήμαρχος Νίκαιας-Ρέντη, μέλος Δ.Σ. της ΚΕΔΕ και εκπρόσωπος της ΚΕΔΕ στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΚΔΔΑ Γιώργος Ιωακειμίδης, ο πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Αττικής (ΠΕΔΑ) και δήμαρχος Ν. Ιωνίας Ηρακλής Γκότσης και ο δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου Ανδρέας Ευθυμίου.

Αναλυτικά η ομιλία του υφυπουργού:

Κυρίες και κύριοι,

Σας ευχαριστώ για τη δυνατότητα που μου δίνετε να εκφράσω, όχι μόνο κάποιες προσωπικές σκέψεις, αλλά και τις σκέψεις της κυβέρνησης, πάνω σε ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη μετακαλλικρατική εποχή.

Θα ήθελα από την αρχή να κάνω σαφές, πως για την κυβέρνηση μας, για μια κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, οι όποιες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεν μπορεί να είναι μια απλή αλλαγή διατάξεων και άρθρων στο ήδη υπάρχον νομικό πλαίσιο. Θέλουμε, οφείλουμε να προχωρήσουμε σε μια ουσιαστική αναδιάρθρωση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας.

Ο προβληματισμός λοιπόν, για την Αυτοδιοίκηση εντάσσεται στον ευρύτερο προβληματισμό για τη διακυβέρνηση, τη δημόσια διοίκηση, το κράτος. Η Δημόσια Διοίκηση έχει ανάγκη από μεγάλες τομές και αλλαγές. Ο νόμος που ψηφίστηκε με πρωτοβουλία του υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Μεταρρύθμισης και του αναπληρωτή υπουργού Χριστόφορου Βερναρδάκη, συνιστά μεγάλη τομή και μια αντίστοιχα μεγάλη τομή βρίσκεται στα σκαριά αυτήν την περίοδο από το ΥΠΕΣ στα επίπεδα των Δήμων και των Περιφερειών.

Χρειάζεται όμως, να προχωρήσουμε στη δημιουργία ενός δημοκρατικά διαρθρωμένου πολιτικού-διοικητικού συστήματος σε τρία επίπεδα, το κεντρικό κράτος, τις Περιφέρειες και τους Δήμους και με αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων  στο κατώτατο επίπεδο και κοντά στον πολίτη.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στο νεότερο ελληνικό κράτος αντιμετωπίστηκε πάντοτε με επιφύλαξη και καχυποψία και δεν έφθασε ποτέ να γίνει ο εκφραστής της τοπικά οργανωμένης πολιτικής κοινωνίας και ένα πραγματικό κέντρο τοπικής αυτοκυβέρνησης. Παρά τις συνταγματικές και πολιτικές διακηρύξεις περί αποκέντρωσης, η κεντρική εξουσία δύσκολα εκχωρούσε αρμοδιότητες και ακόμη δυσκολότερα εκχωρούσε τους αναγκαίους πόρους. Εξάλλου, η δυσπιστία των πολιτών απέναντι στους θεσμούς, η διαρκής αύξηση του πολιτικού κυνισμού και η μείωση της κοινωνικής εμπιστοσύνης αποτέλεσαν το λόγο που ακόμα και οι ελάχιστες θεσμικές πρωτοβουλίες που κινήθηκαν στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της συμμετοχής και της δημοκρατίας στην Τ.Α. έμειναν «κενό γράμμα».

Λόγω των παραπάνω η Τοπική Αυτοδιοίκηση σήμερα χαρακτηρίζεται από:

• Πλειοψηφικό & αντιδημοκρατικό εκλογικό σύστημα.
• Υπερβολική ενδυνάμωση των μονοπρόσωπων οργάνων (Δήμαρχος, Περιφερειάρχης) ή των ολιγομελών οργάνων (Δημαρχιακή/Εκτελεστική Επιτροπή, Οικονομική Επιτροπή), σε βάρος των Δημοτικών/Περιφερειακών Συμβουλίων.
• Απουσία θεσμών πραγματικής και ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής, εφόσον οι ελάχιστοι υφιστάμενοι θεσμοί (Επιτροπή Διαβούλευσης, Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών κ.λπ.) είτε δεν ιδρύονται από τις κατά τόπους Δημοτικές και Περιφερειακές Αρχές, είτε αντιμετωπίζονται τυπολατρικά και εργαλειακά, αποξενωνόμενες από το ουσιαστικό τους περιεχόμενο.
• Συγκεντρωτική οργάνωση και λειτουργία των ΟΤΑ (ιδίως των Δήμων) σε βάρος των θεσμών της εσωτερικής (ενδοδημοτικής) αποκέντρωσης (π.χ. Τοπικά Συμβούλια).
• Πολυκερματισμό των ελέγχων, με αποτέλεσμα οι ΟΤΑ να ασφυκτιούν από τον έλεγχο επί της δράσης τους, (λόγω του ότι ο τελευταίος εκτρέπεται των ορίων του ελέγχου νομιμότητας και υπεισέρχεται στο πεδίο του ελέγχου σκοπιμότητας), ενώ η αποτελεσματικότητα των επάλληλων ελέγχων ως προς την πάταξη των πραγματικών περιπτώσεων κακοδιοίκησης και διαφθοράς είναι τελικώς αμφισβητούμενη.
• Χαμηλό επίπεδο συμμετοχής ακόμα και στους ελάχιστους υπαρκτούς θεσμούς συμμετοχής ή κοινωνικού ελέγχου.

Παρουσιάζεται όμως, αυτά τα χρόνια της κρίσης και μια μεγάλη αντίθεση. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έδειξε αυξημένα κοινωνικά αντανακλαστικά, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ή για να είμαστε ειλικρινείς, τις φόρτωσε η Κεντρική Διοίκηση.

Έτσι κινήματα αλληλεγγύης αφύπνισαν και τοπικές αρχές (δήμους και περιφέρειες) που ανέλαβαν πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της αλληλεγγύης, τη στήριξη της τοπικής οικονομίας και της τοπικής κοινωνίας.

Εύλογα θα με ρωτήσετε: όλα ήταν λάθος και στον «Καποδίστρια» και στον «Καλλικράτη»; Θα σας απαντήσω με το χέρι στην καρδιά πώς όχι. Θα σας ρωτήσω όμως κι εγώ με τη σειρά μου, αν μας ικανοποιεί αυτό το θεσμικό πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και είμαι σίγουρος πως θα μου απαντήσετε όχι.

Αυτή η μεταρρύθμιση λοιπόν, που ετοιμάζεται, δεν μπορεί παρά να είναι μια μεταρρύθμιση ριζική, καθώς δεν πρέπει να υπάρχει καμία αυταπάτη ότι τροποποιώντας ελαφρώς και βελτιώνοντας την υφιστάμενη νομοθεσία, μπορούν να προχωρήσουν τα πράγματα.

Οι ριζικές μεταρρυθμίσεις ωστόσο, ιδίως οι φιλόδοξες, δεν συντελούνται εν κενώ. Αξιοποιώντας τη θεσμική μνήμη του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας μας και την αξιολόγηση των προσπαθειών που έχουν προηγηθεί, καθώς και την εμπειρία που έχει αποκτηθεί από τα μέχρι τώρα εγχειρήματα, προχωρούμε σε μια συγκροτημένη μεταρρυθμιστική προσπάθεια με τρεις καταρχήν στόχους:

• Επιτελικό Κράτος,
• Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση και
• Διαβαθμιδική Συνεργασία.

Μπορούμε εδώ να αναφερθούμε επιγραμματικά σε τέσσερα επιμέρους προτάγματα:

1. Δημοκρατία και τοπική αυτονομία. Να μπορεί δηλαδή η αυτοδιοίκηση αυτοδύναμα να σχεδιάζει και να υλοποιεί πολιτικές και όχι να διεκπεραιώνει παραχωρηθείσες αρμοδιότητες,
2. Κοινωνική συμμετοχή, επικοινωνία και συνέργεια των αυτοδιοικητικών δράσεων με την αυτόνομη κοινωνική κίνηση,
3. Δημόσιες πολιτικές με κυρίαρχη και κεντρική την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και
4. Ο δημόσιος αναπτυξιακός σχεδιασμός, περιφερειακός αλλά και τοπικός στο πλαίσιο αλλαγής συνολικά του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας.

Τα περιεχόμενα μιας τέτοιας μεταρρύθμισης θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε έξι σημεία:

1. Ως προς την εμβέλεια και τον χαρακτήρα τέτοιων μεταρρυθμίσεων, πρέπει να πούμε ότι αυτή η μεταρρύθμιση δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στην Τ.Α. αλλά να αφορά συνολικά τη Δημόσια Διοίκηση με στρατηγικό στόχο ένα κράτος επιτελικό, και με βάση αυτόν τον στόχο η προγραμματική επιλογή είναι η επαναοριοθέτηση των αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων επιπέδων της διακυβέρνησης, με κατεύθυνση την αποκέντρωση, την επικουρικότητα, την εγγύτητα παροχής των υπηρεσιών στου πολίτες και τις επιχειρήσεις. Και όπου η ανα-οριοθέτηση συνεπάγεται αποκέντρωση αρμοδιοτήτων αυτή συνοδεύεται, σύμφωνα με τη συνταγματική επιλογή και από τους αντίστοιχους πόρους και από την αναδιοργάνωση των φορέων κάθε διοικητικού επιπέδου.

Ως προς τον χαρακτήρα αυτών των μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών θα πρέπει να αφορά όχι μόνο και τα τέσσερα επίπεδα της Δημόσια Διοίκησης αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις.

2. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η δημοσιονομική διάσταση. Θα ήθελα να αναφέρω ότι ο στόχος μιας τέτοιας μεταρρύθμισης θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας της ΤΑ, όπου η Νέα Μεταρρύθμιση θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα οδικό χάρτη δημοσιονομικής αποκέντρωσης με βάση τις αντίστοιχες ρυθμίσεις και πρακτικές και άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

3. Το τρίτο ζήτημα αφορά το περιεχόμενο και την υποστήριξη της εφαρμογής της όποιας αλλαγής και μεταρρύθμισης. Θα ήθελα να τονίσω ότι αυτή η αλλαγή θα πρέπει να περιλαμβάνει την αλλαγή του κανονιστικού πλαισίου συγκρότησης και λειτουργίας της αυτοδιοίκησης αλλά δεν πρέπει να εξαντλείται στην εκπόνηση ενός νόμου αλλά να περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα υποστήριξης της εφαρμογής της, με τους αναγκαίους υλικούς και άυλους πόρους  τουλάχιστον για την οργάνωση και τον λειτουργικό εξοπλισμό των περιφερειών, των δήμων και των νομικών προσώπων τους.

4. Τέταρτο ζήτημα είναι η συμβολή της μεταρρύθμισης στην απλοποίηση και την αποτελεσματικότητα του ελέγχου της Τ.Α. με προσπάθεια απλοποίησης των ελεγκτικών μηχανισμών και του συστήματος εποπτείας και τη συγκρότηση ενός εσωτερικού ελεγκτικού μηχανισμού μέσα από την ενίσχυση των λειτουργιών διαφάνειας και κοινωνικού ελέγχου

5. Το πέμπτο ζήτημα αναφέρεται στην συμβολή της μεταρρύθμισης στην αναβάθμιση της καταστατικής θέσης των αιρετών και του πολιτικού προσωπικού της αυτοδιοίκησης

6. Και το έκτο ζήτημα αφορά τον βαθμό βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών στους πολίτες και τις επιχειρήσεις μέσα από την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Η πρόταση είναι να επιδιώξει η Νέα Μεταρρύθμιση την ουσιαστική βελτίωση αυτών των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Σε αυτή την γενική κατεύθυνση που δημιουργεί ένα ευρύ πλαίσιο συναινέσεων, προσκαλούμε φυσικά πρόσωπα και φορείς σε μια ουσιαστική συμβολή, η οποία να είστε βέβαιοι, είναι πολύτιμη και θα αξιοποιηθεί ουσιαστικά από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας.

Σας ευχαριστώ πολύ.