Γιώργος Οικονόμου: Μάτι… ένας χρόνος μετά – Τι πρέπει να γίνει

Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τα τραγικά γεγονότα στο Μάτι με την εκατόμβη νεκρών, χωρίς καμία ουσιαστική προετοιμασία και στη νέα κυβέρνηση πέφτει το βάρος του σχεδιασμού και της λήψης άμεσων μέτρων και αποφάσεων, ώστε στο μέλλον να μην αναβιώσουμε μια επανάληψη της τελευταίας εθνικής τραγωδίας.

Γράφει ο Γιώργος Οικονόμου*

Αν όμως δεν γίνουν αντιληπτές οι προτεραιότητες των αναγκαίων ενεργειών για την ουσιαστική ενίσχυση των δυνατοτήτων του Πυροσβεστικού Σώματος και της Πολιτικής Προστασίας γενικότερα, οι όποιες σημαντικές προσπάθειες και πρωτοβουλίες που συνοδεύονται από γενναίες προσφορές του ιδιωτικού τομέα θα πέσουν στο κενό.

Το διαχρονικό έγκλημα που συντελείται κυρίως στο επίπεδο της επιτήρησης, της κεντρικής υποδομής και της διαχείρισης των δεδομένων πρέπει επιτέλους να σταματήσει. Διαφορετικά η χώρα μας θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει στη σύγχρονη εποχή φυσικά φαινόμενα, φωτιές και πλημμύρες, με τεχνολογία και μεθόδους του προηγούμενου αιώνα.

Η «αυτοθυσία» των απλών πυροσβεστών, των στελεχών της Πολιτικής Προστασίας, των εθελοντών και η γενναιοδωρία της κοινωνίας και των ιδρυμάτων θα συνεχίσουν να μην πιάνουν τόπο, να μην έχουν το αντίκρυσμα και την απόδοση που θα έπρεπε. Και αυτό γιατί ορισμένοι αδαείς, που στο παρελθόν αναρριχήθηκαν στα «ρετιρέ» της δημόσιας διοίκησης και της πολιτικής ηγεσίας, δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν και να εκμεταλλευτούν την εξέλιξη της τεχνολογίας. Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν έχουν επίγνωση της ανεπάρκειάς τους και αρνούνται πεισματικά να κάνουν τα απολύτως αναγκαία. Ούτε καν να αντιγράψουν αυτό που κάνουν οι άλλες χώρες. Τους ενδιαφέρει μόνο το τρίπτυχο ρουσφέτι, διορισμός, επικοινωνιακή διαχείριση.

Η έρευνα και το πόρισμα του καθηγητή φυσικών καταστροφών του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Συνολάκη έδωσε απαντήσεις σε πολλά θέματα και επικεντρώθηκε στα ζητήματα της συγκεκριμένης επιχειρησιακής δράσης, καθώς και στα σχέδια εκκένωσης, των αρμοδιοτήτων και της ειδοποίησης των πολιτών. Βρέθηκε όμως μέσα στη δίνη της πολιτικής αντιπαράθεσης και η υιοθέτηση των προτάσεών του έγκειται πλέον στην παρούσα πολιτική ηγεσία.

Με όλο τον σεβασμό στην έρευνα και τις προτάσεις του κ. καθηγητή και των άλλων μελών της ομάδας του, έχω να παρατηρήσω ότι, ενώ αναφέρεται δεν επικεντρώνεται στις προτεραιότητες των ενεργειών για την αποτροπή και την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων στο μέλλον. Πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό ότι πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η «καρδιά του συστήματος», οι δυνατότητες δηλαδή του Ενιαίου Κέντρου Επιχειρήσεων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και ταυτόχρονα η επιτήρηση και η βελτίωση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων, κυρίως με πτητικά μέσα.

Εξ’ άλλου, μην παραγνωρίζουμε ότι η εντολή εκκένωσης πρέπει να στηρίζεται σε αξιόπιστες πηγές και πληροφορίες για τα ακραία φαινόμενα και το μέγεθος του κινδύνου. Λόγω της κλιματικής αλλαγής και όχι μόνο, θα συνεχιστούν και θα είναι πιο έντονες οι πυρκαγιές, αλλά και οι ταχύτητες των ανέμων όλο και συχνότερα θα ξεπερνούν τα 90 χλμ/ώρα, όπως συνέβη στο Μάτι.

Το καίριο ερώτημα επομένως είναι τι δυνατότητες πρέπει να διαθέτει ένα σύγχρονο Κέντρο Επιχειρήσεων ώστε να μπορεί να συντονίζει με επιτυχία και αξιοπιστία όλη αυτή τη διαδικασία επιτήρησης, πρόγνωσης και έγκαιρης λήψης αποφάσεων.

Για ένα σύγχρονο Επιχειρησιακό Κέντρο απαιτείται η δημιουργία μιας Κοινής Επιχειρησιακής και Τακτικής Εικόνας (COP-CTP), υποστηριζόμενης από μία ολοκληρωμένη λύση λογισμικού, που θα διαχειρίζεται δεδομένα από όλα τα πεδία, αέρα, θάλασσα, έδαφος ή από συνδυασμένες εφαρμογές (επιχειρήσεις), πληροφορίες, logistics και εκπαίδευση:

• Το σύστημα θα δέχεται, θα επεξεργάζεται, θα ενσωματώνει και θα απεικονίζει σε πραγματικό χρόνο (Real-time) ή σχεδόν πραγματικό χρόνο, πληροφορίες από καταγραφικά συστήματα και σειρά αισθητήρων, με σκοπό τη δημιουργία Αναγνωρισμένης Εικόνας και Εικόνας Επιφανείας, αλλά και άμεσης επεξεργασίας, παροχής πληροφοριών.
• Από υπάρχουσες πηγές των Ενόπλων Δυνάμεων και Tactical Data Links (TDL), που υφίστανται από τους διάφορους αισθητήρες και μέσω κλαδικών και διακλαδικών συστημάτων επικοινωνιών, θα γίνεται λήψη, επεξεργασία και απεικόνιση σε πραγματικό χρόνο πληροφοριών από κάθε είδους αισθητήρα (Radar, GPS, UAV κ.λπ.).

Ένα τέτοιο σύστημα εκτιμάται ότι θα επιφέρει συγκεκριμένα επιχειρησιακά οφέλη σε ό,τι αφορά μια ολοκληρωμένη εικόνα επιφανείας και ξηράς, συνοδευόμενη από 5ης γενιάς υποσύστημα στοχοποίησης και στερεοσκοπικό VR-MR σύστημα απεικόνισης.

Ως γνωστόν στους επιχειρησιακούς και ειδικούς των συγχρόνων δικτυοκεντρικών συστημάτων απεικόνισης τους, σε πλανητικό πλέον επίπεδο, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ο συντονισμός των διαφόρων πρωτοκόλλων επικοινωνίας αυτών, έστω και αν στο τέλος η απεικόνιση πραγματοποιείται σε 3D-4D ψηφιακό πεδίο επιχειρήσεων που συντίθεται από γεωχωρικά δεδομένα.

Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται πλήρως με κατάλληλο λογισμικό που μπορεί να ανταποκριθεί πλήρως στις απαιτήσεις αυξημένης διαλειτουργικότητας και σύντηξης (fusion) πληροφοριών από ετερογενή συστήματα.

Η διασύνδεσή του με υπάρχοντα ή μελλοντικά συστήματα βάσης δεδομένων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο θα έχει ως στόχο τη δημιουργία και τον εκσυγχρονισμό σε μεταγενέστερο χρόνο της δυνατότητας μέγιστου δυνατού βαθμού αυτοματοποίησης των διαδικασιών εκτίμησης, δίνοντας έτσι την δυνατότητα στο εξειδικευμένο προσωπικό να επικεντρώνεται σε άλλα καθήκοντα, όπως η σχεδίαση αποστολών. Σημαντική θα είναι η δυνατότητα διασύνδεσης με το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ) της Ε.Ε. και το δορυφορικό σύστημα Copernicus της Ε.Ε. όπου γίνεται χαρτογράφηση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον δασικό τομέα.

Συνοψίζοντας επισημαίνω ότι τα βασικά συστατικά του συστήματος πρέπει να είναι τα ακόλουθα:

• Κεντρική Υποδομή τήρησης πάσης φύσης δεδομένων.
• Μηχανισμός διαχείρισης και διάχυσης χαρτογραφικών δεδομένων.
• Υποδομή μηχανισμού ανάγνωσης και διαχείρισης δεδομένων αισθητήρων.
• Εφαρμογές χρηστών για την ικανοποίηση των επιχειρησιακών αναγκών.
• Εξοπλισμός της κεντρικής υποδομής.
• Περιφερειακός εξοπλισμός και δίκτυο επικοινωνίας.

Η υποδομή του μηχανισμού ανάγνωσης και διαχείρισης δεδομένων αισθητήρων θα απεικονίζει όπως προαναφέρθηκε τα δεδομένα από:

• Ραντάρ επιφανείας.
• Εικόνες (δορυφορικές-αεροφωτογραφίες-επίγειες).
• Εικόνες και βίντεο από UAVs και κινητά τηλέφωνα.
• Επίγειες κάμερες επιτήρησης.
• Εθνικά συστήματα επιτήρησης.
• Δεδομένα AIS.

Ας επικεντρωθούμε όμως ουσιαστικά και στον άλλο παράγοντα που σηκώνει στη χώρα μας το κύριο βάρος, δηλαδή τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα αεροσκάφη Canadair CL-415 και CL-215, καθώς και τα PZL M-18B της Πολεμικής Αεροπορίας, τα ελικόπτερα CH-47D Chinook της Αεροπορίας Στρατού, τα ελικόπτερα AS 332 L1 Super Puma του Πυροσβεστικού Σώματος και τέλος τα ενοικιαζόμενα ελικόπτερα Sikorsky-Erickson και S-64 Skycrane  Kamov Ka-32A1.

Χωρίς να θέλω να παραθέσω, για ευνόητους λόγους, περισσότερα στοιχεία, θα αρκεσθώ στη συνοπτική περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης η οποία για την Πολεμική Αεροπορία είναι τραγική, καθόσον επιχειρεί με απαρχαιωμένα μέσα και το καθεστώς συντήρησης των πτητικών της μέσων έχει να αντιμετωπίσει όλες τις παθογένειες του δαιδαλώδους νομοθετικού πλαισίου, την οικονομική ανεπάρκεια και τις κακές επιλογές-προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας. Και μέσα σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί η ανυπαρξία και η απαξίωση της αμυντικής μας βιομηχανίας και οι περιορισμένες πλέον δυνατότητες του Κρατικού Εργοστασίου Αεροσκαφών (ΚΕΑ).

Οι επιχειρησιακές δυνατότητες του συνόλου των εναέριων μέσων πυρόσβεσης είναι πεπερασμένες και δεν μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε συνθήκες πολλαπλών επεισοδίων, καθώς και σε ακραίες εντάσεις ανέμων, φαινομένων όμως που ολοένα και συχνότερα εμφανίζονται στην ελληνική επικράτεια, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες.

Συνοψίζοντας θα πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό ότι:

Άμεση προτεραιότητα είναι η λειτουργία ενός σύγχρονου και πλήρως εξοπλισμένου Ενιαίου Κέντρου Επιχειρήσεων της ΓΓΠΠ.

Μεσοπρόθεσμος στόχος της νέας κυβέρνησης θα πρέπει να είναι η προμήθεια νέων αεροσκαφών και ελικοπτέρων εναέριας πυρόσβεσης μεγάλων δυνατοτήτων και αυξημένης χωρητικής και μεταφορικής ικανότητας.

Επίσης η αναβάθμιση και συντήρηση των εναερίων μέσων πυρόσβεσης και ιδιαίτερα των  αεροσκαφών CL-415.

Άμεσος και βραχυπρόθεσμος στόχος και μέχρι την προμήθεια νέων πτητικών μέσων είναι η προμήθεια υπηρεσιών πυροσβεστικού έργου που μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω διεθνούς διαγωνισμού ΣΔΙΤ για διάστημα μεγαλύτερο του έτους και προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις και ιδιομορφίες της ελληνικής επικράτειας και τις υφιστάμενες επιχειρησιακές δυνατότητες.

Το καθεστώς της ενοικίασης πυροσβεστικών ελικοπτέρων. με διαδικασία που εκχωρείται κατά παράβαση της εθνικής νομοθεσίας σε Νατοϊκή οντότητα την NSPA (NATO Support and Procurement Agency), με τη δικαιολογία του επείγοντος, ώστε προσχηματικά να νομιμοποιείται η παρέκκλιση του νόμου, είναι απαράδεκτη και προσβάλλει τη χώρα μας. Επιβαρύνει δε τον κρατικό προϋπολογισμό με τις δαπάνες αμοιβής της NSPA, ενώ είναι μία διαδικασία που μπορεί να προγραμματισθεί έγκαιρα και να πραγματοποιηθεί από τις ελληνικές υπηρεσίες.

Σημαντική, επίσης, μπορεί να αποδειχθεί και η συνεργασία με την Ε.Ε. και τη συνδρομή που μπορεί να προσφέρει κατά περίπτωση ο ευρωπαϊκός στόλος κατάσβεσης δασικών πυρκαγιών rescEU.

Τώρα ποιο είναι το κόστος των παραπάνω προτάσεων:

Ο απαιτούμενος εξοπλισμός και τα συστήματα του Ενιαίου Κέντρου Επιχειρήσεων της ΓΓΠΠ, μαζί με τον στοιχειώδη εξοπλισμό περιφερειακών κέντρων, δεν υπερβαίνει τα 20 εκατομμύρια ευρώ. Ένας σύγχρονος στόλος πτητικών μέσων, κατάλληλων να καλύψουν με επάρκεια τις πυροσβεστικές ανάγκες της ελληνικής επικράτειας, κυμαίνεται σε ποσά της τάξεως των 200 εκατομμυρίων ευρώ σύμφωνα με έρευνες αγοράς και μελέτες αρμοδίων επιτροπών.

Έχει την πολιτική βούληση η νέα κυβέρνηση να προστατέψει την δημόσια και ιδιωτική περιουσία, τον εθνικό μας πλούτο και τις ανθρώπινες ζωές; Αν ναι, πρέπει να προχωρήσει άμεσα. Να μην ταυτισθεί με την απραξία των προηγούμενων κυβερνήσεων, την κατασπατάληση, την ανομία και τη διαπλοκή. Να απαλλαγεί από τις στρατιές των «συμβούλων» που, εξυπηρετώντας διαχρονικά τα ιδιωτικά συμφέροντα, κρατούν καθηλωμένη την χώρα μας στο χθες, σε συνθήκες και δυνατότητες του προηγούμενου αιώνα.

Πολλά ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια έχουν σπαταληθεί σε ερευνητικά και άλλα προγράμματα σχετικά με το αντικείμενο που σήμερα δεν λειτουργούν ή δεν υποστηρίζονται, πολλά ποσά έχουν διοχετευθεί σε προμήθειες άχρηστου ή απαρχαιωμένου εξοπλισμού και πλεονάζουσες προσλήψεις ημετέρων, αλλά η πραγματικότητα είναι αυτή που βιώνουμε σήμερα. Οι ευθύνες είναι τεράστιες, βγάζουν ΜΑΤΙ.

102 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους, 150 είναι εγκαυματίες και μάλιστα αρκετοί πολύ βαριά, 500 περίπου άνθρωποι ξεσπιτώθηκαν, πάνω από 1.500 σπίτια κάηκαν ή υπέστησαν ζημιές και πολλά οχήματα καταστράφηκαν. Ένας θλιβερός απολογισμός που φωνάζει… ότι δεν πάει άλλο. Στη συνείδηση των πολιτών, ανεξαρτήτως της  ετυμηγορίας της ποινικής δικαιοσύνης, σημαντικό μερίδιο έχουν αυτοί που δεν σχεδίασαν και δεν υλοποίησαν. 

* Αντιπτέραρχος μηχανικός ε.α., επίτιμος δ/ντής Υποδομών Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας, επικεφαλής δημοτική παράταξης Νέα Αρχή για την Αγία Παρασκευή.