Πόσο αποτελεσματικοί ήταν οι 12 Δήμοι του Βόρειου Τομέα Αθηνών το 2023

Προβλήματα αναποτελεσματικότητας δομικού χαρακτήρα συνεχίζουν να εμφανίζουν οι Δήμοι της χώρας, όπως επισημαίνει πρόσφατη έρευνα για τον Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων 2023, που δημοσιεύουν από κοινού το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) και το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Διακυβέρνησης (ΚεΔΕΠΟΔ), του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Τι αποκαλύπτει ο Δείκτης Αποτελεσματικότητας των Δήμων

Ο Δείκτης Αποτελεσματικότητας των Δήμων επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα κατά πόσο είναι αποτελεσματικοί οι Δήμοι στο έργο τους, προσεγγίζοντας την αποτελεσματικότητα στο πλαίσιο της αποδοτικότητας των πόρων που έχουν στη διάθεσή τους και της συμμόρφωσής τους ως προς το κανονιστικό πλαίσιο που τους δεσμεύει. Ο Δείκτης αποτελείται από 5 βασικές κατηγορίες και 109 ενδείκτες που αξιολογούν: 

Α. Την οργάνωση και τη διακυβέρνηση: το κατά πόσο ο Δήμος δρα βάσει ενός συγκεκριμένου επιχειρησιακού πλάνου, με στοχοθεσία, διαφάνεια και λογοδοσία.  

Β. Την οικονομική διαχείριση: την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, στοχεύοντας στις επενδύσεις για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση του πολίτη.  

Γ. Τις υπηρεσίες: το εύρος υπηρεσιών που προσφέρει ο Δήμος σε νέους, παιδιά, ηλικιωμένους, ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, τις υπηρεσίες πολιτισμού, άθλησης και εκπαίδευσης.  

Δ. Τη βιωσιμότητα: το κατά πόσο ο Δήμος ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις για απορρίμματα, ανακύκλωση και πράσινη ανάπτυξη.  

Ε. Την πολιτική προστασία: τον βαθμό ετοιμότητας του Δήμου για επέμβαση σε περιπτώσεις ανάγκης. 

Βάσει της επίδοσης κάθε Δήμου σε κάθε κατηγορία δίνεται μία τελική βαθμολογία σε κάθε Δήμο σε μία κλίμακα από 0 (χειρότερη επίδοση) έως 100 (καλύτερη επίδοση). Θα πρέπει να σημειωθεί πως στην κλίμακα 0-100 που έχει επιλεγεί για την αξιολόγηση των Δήμων δίνεται ο ίδιος βαθμός σημαντικότητας σε κάθε πεδίο του δείκτη. Η βαθμολόγηση των δήμων γίνεται μόνο συγκριτικά, βάσει της ταξινόμησής τους σε κατηγορίες σύμφωνα με τις διατάξεις του Κλεισθένη (ν. 4555/2018). 

Τα κύρια ευρήματα για το 2023 

• Η ανάλυση της αποτελεσματικότητας των Δήμων για το 2023 εντοπίζει τη μεγαλύτερη αδυναμία τους στο πεδίο της Βιωσιμότητας, καθώς η μέση επίδοση ανά κατηγορία Δήμου κυμαίνεται από 11-24 στα 100. Η αδυναμία των Δήμων για συλλογή, επεξεργασία και διάθεση στοιχείων στο πεδίο της βιωσιμότητας συνδέεται με την επιχειρησιακή τους ικανότητα και την έλλειψη στελεχών με ανώτατη ή τεχνική μόρφωση.  
• Η καλύτερη επίδοση των Δήμων για το 2023 εντοπίζεται στο πεδίο της οικονομικής διαχείρισης, καθώς η μέση επίδοση ανά κατηγορία Δήμου κυμαίνεται από 48-50 στα 100. Στο γεγονός αυτό συμβάλlει σημαντικά η συγκέντρωση των στοιχείων από την Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Αναπτυξιακής Πολιτικής του Υπουργείου Εσωτερικών.  
• Σήμερα, σχεδόν οι μισοί (45%) εργαζόμενοι στους ΟΤΑ είναι μη τακτικό προσωπικό, που σε μεγάλο βαθμό είναι εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου (συμβάσεις έργου/ωρομίσθιοι) με χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.  
• Σημαντικές κρίνονται οι νομοθετικές ρυθμίσεις, όπως το νέο σύστημα εποπτείας και αξιολόγησης της λειτουργίας των Δήμων και διαθεσιμότητας ανοιχτών και προσβάσιμων δεδομένων που αφορούν τη λειτουργία τους (ν. 5056/23). Οι Δήμοι φαίνεται να προσπαθούν να ανταποκριθούν στη συλλογή και διάθεση στοιχείων, ωστόσο η επιχειρησιακή και στελεχιακή τους δυνατότητα είναι χαμηλή.  
• Η πρόσβαση σε στοιχεία οικονομικών και προσωπικού των ΟΤΑ από τα Τμήματα Παρακολούθησης και Επεξεργασίας Οικονομικών Στοιχείων και  Παρακολούθησης & Επεξεργασίας Στοιχείων Προσωπικού, του Υπουργείου Εσωτερικών, από όπου προέρχονται τα σχετικά δεδομένα της μελέτης, είναι ένα θετικό βήμα παρακολούθησης του έργου των Δήμων. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να συμπληρωθούν άμεσα με μία πληρέστερη και ανοικτή βάση δεδομένων για το σύνολο των αρμοδιοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.  

Πέντε «βόρειοι» Δήμοι στο… Top-10

Ως προς τη συνολική βαθμολογία των Δήμων στον Δείκτη Αποτελεσματικότητας για το 2023, σε ό,τι αφορά την κατηγορία των μητροπολιτικών κέντρων, οι Δήμοι που ανήκουν στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Λυκόβρυσης – Πεύκης, Πεντέλης, Δήμος Βύρωνα, Μοσχάτου-Ταύρου, Πυλαίας-Χορτιάτη, Κηφισιάς, Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Νέας Ιωνίας, Παπάγου – Χολαργού, Ελληνικού – Αργυρούπολης. 

Είναι ενδεικτικό ότι ανάμεσα στους συγκεκριμένους Δήμους οι πέντε ανήκουν στον Βόρειο Τομέα Αθηνών.

Η εικόνα στους 12 Δήμους του Βόρειου Τομέα Αθηνών

Ενδιαφέρον έχουν τα αναλυτικά στοιχεία ανά Δήμο στον Βόρειο Τομέα Αθηνών, με βάση τα οποία έχουμε συνολική εικόνα για την αποτελεσματικότητα των συγκεκριμένων ΟΤΑ κατά το 2023 (και, άρα, θα μπορούμε να κρίνουμε συγκριτικά τις επιδόσεις των δημοτικών αρχών που ανέλαβαν τον Ιανουάριο του 2024).

Με βάση τις συνολικές επιδόσεις, όπως είδαμε ήδη, την πρώτη θέση ανάμεσα στους 47 Δήμους που ανήκουν στην κατηγορία «μητροπολιτικά κέντρα» και για τους οποίους υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, κατέχει ο Δήμος Λυκόβρυσης – Πεύκης, με βαθμολογία 60,04. Την πρώτη τριάδα συμπληρώνουν ο Δήμος Πεντέλης (2ος στους 47), με συνολική βαθμολογία 58,64 και ο Δήμος Κηφισιάς (6ος στους 47), με συνολική βαθμολογία 53,09.

Στον αντίποδα, οι Δήμοι Αγίας Παρασκευής, Χαλανδρίου και Φιλοθέης – Ψυχικού έχουν τη χαμηλότερη συνολική βαθμολογία στον Βόρειο Τομέα Αθηνών.

Πέρα από τη γενική κατάταξη, ενδιαφέρον έχουν και οι επιμέρους βαθμολογίσεις, όπου διαπιστώνονται τα εξής:

• Την καλύτερη οργάνωση και διακυβέρνηση το 2023 την είχε ο Δήμος Νέας Ιωνίας (84,90) και τη χειρότερη ο Δήμος Φιλοθέης – Ψυχικού (20,00).
• Στην οικονομική διαχείριση πρώτευσε ο Δήμος Ηρακλείου Αττικής (59,26), ενώ τη χαμηλότερη απόδοση είχε και πάλι ο Δήμος Φιλοθέης – Ψυχικού.
• Στις υπηρεσίες διακρίθηκε ο Δήμος Κηφισιάς (67,13), ενώ στην τελευταία θέση βρίσκουμε τον Δήμο Χαλανδρίου (23,67).
• Στον δείκτη βιωσιμότητας την πρωτιά κατέχει ο Δήμος Πεντέλης (50,00), ενώ με μηδενική βαθμολογία εμφανίζονται οι Δήμοι Νέας Ιωνίας και Χαλανδρίου.
• Τέλος, στην Πολιτική Προστασία προηγείται ο Δήμος Νέας Ιωνίας (75,00), ενώ πέντε Δήμοι (Ηράκλειο Αττικής, Βριλήσσια, Μεταμόρφωση, Αγία Παρασκευή και Φιλοθέη – Ψυχικό) κατέγραψαν τις χαμηλότερες επιδόσεις (25,00).

Σημαντικά ελλείμματα αποτελεσματικότητας

Συνολικά, στο ερωτηματολόγιο απάντησαν 78 Δήμοι (σ.σ. από την Αττική συμμετείχαν 24 Δήμοι), δηλαδή δεδομένα υπέβαλε μόλις 1 στους 4 Δήμους της χώρας, ποσοστό το οποίο από τη μία πλευρά καταδεικνύει τη μικρή επιχειρησιακή ικανότητα των Δήμων, αλλά από την άλλη εμφανίζεται βελτιωμένο σε σχέση με τον περσινό δείκτη.  

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, ο γενικός διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών Νίκος Ρώμπαπας έκανε το ακόλουθο σχόλιο:  

«Ο φετινός Δείκτης αποτυπώνει για μια ακόμη φορά το σημαντικό έλλειμμα αποτελεσματικότητας των δημοτικών αρχών της χώρας, που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των δημοτών, τη δυνατότητα των δήμων να προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες με λογικό κόστος, και βεβαίως την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά έκτακτες συνθήκες. Το πρώτο αναγκαίο βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ένα νέο πλαίσιο εποπτείας, με συγκέντρωση και ανοιχτή διάθεση των δεδομένων της διαχείρισης των δημοτικών αρχών, που θα ενισχύσει τη λογοδοσία και θα επιτρέψει τη διατύπωση μετρήσιμων στόχων. Η μεταρρύθμιση των οικονομικών των δήμων και οι θετικές προβλέψεις του πρόσφατου σχετικού νόμου 5056/23 για τη συγκέντρωση των δεδομένων διαχείρισης, σε συνδυασμό με τη σημαντική αύξηση του αριθμού των δήμων που απάντησαν στο ερωτηματολόγιό μας, μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον». 

Ο εκ των ερευνητών της μελέτης, αναπληρωτής καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Σήφης Πλυμάκης δήλωσε:  

«Τα αποτελέσματα της μελέτης καταδεικνύουν την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου συστήματος λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, που θα συνδυάζει την κεντρική εποπτεία και την αξιολόγηση των δήμων, αντί για τυπικό έλεγχο. Το νέο αυτό σύστημα θα πρέπει να συνοδεύεται από την ενίσχυση της δημοσιονομικής και διοικητικής αυτονομίας των δήμων. Οι πιο αποδοτικοί δήμοι θα πρέπει να επιβραβεύονται, ενώ στους λιγότερο αποδοτικούς θα πρέπει να ασκούνται πιέσεις για βελτίωση. Η αξιολόγηση και η αποκέντρωση, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας μέσω της δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων, μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των δημοτών και στην αποδοτικότερη αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης. Η χρηματοδότηση αυτή θα πρέπει να αυξάνεται μόνο κατόπιν

Τι είναι το ΚΕΦΙΜ και το ΚεΔΕΠΟΔ

Το ΚΕΦΙΜ είναι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός και το έργο του περιλαμβάνει ερευνητικά προγράμματα, εκδόσεις και εκδηλώσεις που έχουν ως επίκεντρο την αύξηση της ατομικής ελευθερίας για κάθε πολίτη. Μάθετε περισσότερα στο www.kefim.org  

Το Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας & Διακυβέρνησης (ΚεΔΕΠΟΔ) είναι το επίσημο ερευνητικό κέντρο του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Κύριος σκοπός του ΚεΔΕΠΟΔ είναι να αποτελέσει έναν επιστημονικό και έγκυρο φορέα διεξαγωγής πρωτογενούς έρευνας, μελέτης και ανάπτυξης της επιστημονικής γνώσης για την εφαρμογή και προώθηση των πιο σύγχρονων επιστημονικών μεθόδων στα πεδία της Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Διακυβέρνησης.