Παύλος Καμάρας: 17 ερωτήσεις και απαντήσεις για το πρόγραμμα «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι»

Οδεύοντας προς τις αυτοδιοικητικές εκλογές, είναι χρήσιμη μια συνοπτική επισκόπηση των κυριοτέρων προβλεπόμενων ρυθμίσεων στο Ν.4555/19-7-2018, γνωστό ως «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι», για τους συναδέλφους αιρετούς (και υποψήφιους), αφού διαφαίνεται ότι αυτές θα διεξαχθούν με αυτόν τον Νόμο (εκτός απροόπτων πρόωρων βουλευτικών εκλογών).

Γράφει ο Παύλος Καμάρας*

1. Πώς κατηγοριοποιούνται οι Δήμοι

• Οι Δήμοι κατηγοριοποιούνται σε έξι (6) κατηγορίες με βάση τον πληθυσμό τους, τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τους, τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομικής δραστηριότητας εντός των ορίων τους, την ένταξή τους σε ευρύτερα πολεοδομικά συγκροτήματα κ.λπ.

Οι κατηγορίες των Δήμων είναι:

1. Δήμοι Μητροπολιτικών Κέντρων.
2. Μεγάλοι ηπειρωτικοί Δήμοι και Δήμοι Πρωτεύουσες Νομών.
3. Μεσαίοι ηπειρωτικοί Δήμοι.
4. Μικροί ηπειρωτικοί Δήμοι και μικροί ορεινοί Δήμοι.
5. Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί Δήμοι.
6. Μικροί νησιωτικοί Δήμοι.

2. Σε τι θα αφορά η κατηγοριοποίηση των Δήμων;

• Στα Όργανα και στον τρόπο διοίκησής τους.
• Στον καθορισμό των αρμοδιοτήτων τους.
• Στην κατάρτηση των ΟΕΥ.
• Στην κατανομή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ).
• Στην κατανομή των προγραμμάτων χρηματοδότησης.

Σημ.: Δεν καθορίζονται με τον παρόντα Νόμο οι ποσοστώσεις των κριτηρίων που θα ισχύσουν για κάθε χρηματοδότηση ανά κατηγορία Δήμων (αναφέρονται σειρά κοινωνικών παραμέτρων και ιδιαιτεροτήτων και παραπέμπονται σε αποφάσεις του υπουργού), όπως επίσης δεν αναφέρεται οιαδήποτε διαφοροποίηση στις αρμοδιότητες τους ή στον τρόπο διοίκησής τους.

3. Πώς συγκροτούνται οι Δήμοι

• Διατηρούνται οι Δημοτικές Ενότητες του κάθε Δήμου, που είναι οι συνενωθέντες ΟΤΑ (βάσει «Καλλικράτη»).
• Καταργούνται οι Δημοτικές Κοινότητες και οι Τοπικές Κοινότητες και αντικαθίστανται με τον όρο «Κοινότητες».
• Οι Κοινότητες διαφοροποιούνται μεταξύ τους ως προς τον αριθμό του μόνιμου πληθυσμού τους σε δύο κατηγορίες (άνω των 300 ή έως 300 κατοίκους).

Σημ.: Δεν διαφοροποιείται το «χωροταξικό», όπως αυτό έχει διαμορφωθεί με τον «Καλλικράτη».

4. Πώς διαμορφώνεται η εκλογική διαδικασία

• Οι προσεχείς εκλογές θα διεξαχθούν, μαζί με τις Ευρωεκλογές, τον Μάιο του 2019 και ο επαναληπτικός γύρος (εφόσον χρειασθεί) την επόμενη Κυριακή. Η εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών, θα γίνει από 1η Σεπτεμβρίου 2019 και η λήξη της θητείας θα είναι στις 31 Δεκεμβρίου του 2023 (4 χρόνια και 4 μήνες).
• Οι μεθεπόμενες εκλογές και εφεξής θα διεξάγονται την δεύτερη Κυριακή του Οκτωβρίου και η εγκατάσταση θα γίνεται την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους (4ετής θητεία).
• Καθιερώνεται το σύστημα της απλής αναλογικής ως προς την εκλογή των δημοτικών και κοινοτικών συμβούλων (και μόνο). Οι δημοτικοί και κοινοτικοί Σύμβουλοι εκλέγονται ανάλογα με τα ποσοστά που λαμβάνει ο κάθε συνδυασμός στον α’ γύρο των εκλογών.
• Ο δήμαρχος εκλέγεται την α’ Κυριακή εφόσον επιτύχει το 50% +1 των ψήφων. Σε αντίθετη περίπτωση, δήμαρχος εκλέγεται όποιος πλειοψηφήσει στον β’ γύρο μεταξύ των δύο (2) πρώτων, ασχέτως πόσους συμβούλους έχει εκλέξει (από τον α’ γύρο).
• Η κατανομή των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου που έχει πλέον της μιας Δημοτικής Ενότητας γίνεται σύμφωνα με τον καθορισμένο αριθμό εδρών ανά εκλογική περιφέρεια (όπως προβλέπεται στον «Καλλικράτη»).
• Οι Κοινότητες (άνω των 300 κατοίκων) εκλέγουν με το ίδιο σύστημα τους κοινοτικούς συμβούλους.
• Ο πρόεδρος της Κοινότητας (άνω των 300 κατοίκων) εκλέγεται με ψηφοφορία από το σύνολο των μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου μεταξύ των επικεφαλής των δύο (2) πρώτων συνδυασμών, σε ειδική συνεδρίαση.
• Οι Κοινότητες (κάτω των 300 κατοίκων) εκλέγουν μόνο πρόεδρο, με ενιαίο ψηφοδέλτιο. Εκλέγεται ο πλειοψηφών.

5. Πώς διαμορφώνονται τα ψηφοδέλτια και οι σταυροί προτίμησης

• Κάθε συνδυασμός Δήμου περιλαμβάνει:

1. Τον υποψήφιο δήμαρχο και
2. τους υποψηφίους δημοτικούς συμβούλους ανά εκλογική περιφέρεια.

• Κάθε συνδυασμός Κοινότητας (άνω των 300 κατοίκων) περιλαμβάνει:

1. Τον επικεφαλής υποψήφιο πρόεδρο.
2. Τους υποψηφίους κοινοτικούς συμβούλους.

• Ο κάθε συνδυασμός μπορεί να έχει υποψήφιους συμβούλους σε αριθμό ίσο με τον αριθμό των εδρών (του Δήμου ή της Κοινότητας) με δυνατότητα προσαύξησης μέχρι 30%.
• Ο ορισμός των υποψηφίων συμβούλων από κάθε φύλο ανέρχεται σε ποσοστό σαράντα τοις εκατό (40%) του συνολικού αριθμού των υποψηφίων του συνδυασμού.
• Για την εκλογή Δ.Σ. σε Δήμους που αποτελούν ενιαία εκλογική περιφέρεια, ο εκλογέας μπορεί να βάλει έναν, δύο ή τρεις σταυρούς. Σε Δήμους με περισσότερες εκλογικές περιφέρειες μπορεί επιπλέον της εκλογικής του περιφέρειας να βάλει έναν (1) σταυρό και σε άλλη εκλογική περιφέρεια (πλην των μονοεδρικών, διεδρικών και τριεδρικών εκλογικών περιφερειών που προβλέπεται ένας συν ένας σταυροί).
• Για την εκλογή κοινοτικών συμβούλων (άνω των 300 κατοίκων), ο εκλογέας μπορεί να βάλει έναν (1) σταυρό στα 5μελή και δύο (2) σταυρούς στα υπόλοιπα Κ.Σ.

6. Πώς συγκροτείται η διοίκηση των Νομικών Προσώπων των Δήμων

Ορίζονται με απόφαση του Δ.Σ. ώστε να αποτυπώνεται η αναλογική εκπροσώπηση του Σώματος. Καταργείται η ποσοστιαία αναλογία πλειοψηφίας-μειοψηφίας.

Σημ.: Είναι προφανές, ότι η μη ύπαρξη (κατά κανόνα) πλειοψηφίας της δημοτικής αρχής μπορεί να προκαλέσει αδιέξοδο στην προώθηση του έργου των Νομικών Προσώπων.

7. Τι ισχύει για τα δημοτικά δημοψηφίσματα

• Δυνατότητα διεξαγωγής δημοτικού ή περιφερειακού δημοψηφίσματος για κάθε θέμα, εκτός από ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, εθνικής ασφάλειας, μεταναστευτικής πολιτικής κ.λπ., ως και θέματα δημοσιονομικής διαχείρισης των οικονομικών των ΟΤΑ κ.λπ.
• Ο χαρακτήρας του δημοψηφίσματος ως αποφασιστικός ή συμβουλευτικός, καθορίζεται στην απόφαση της προκήρυξης.
• Διεξάγεται με απόφαση των 2/3 του Συμβουλίου ή του 10% των εγγεγραμμένων εκλογέων.

8. Τι αλλάζει στο σύστημα διοίκησης των Δήμων

• Προβλέπεται ότι αντιδήμαρχοι μπορούν πλέον να οριστούν δημοτικοί σύμβουλοι όχι μόνο από την παράταξη του δημάρχου, αλλά απ’ όλες τις δημοτικές παρατάξεις, με έγκριση του ορισμού τους από την πλειοψηφία των συμβούλων της παράταξης στην οποία ανήκει ο οριζόμενος αντιδήμαρχος.
• Αύξηση του αριθμού των αντιδημάρχων σε Δήμους που προήλθαν από συνένωση.
• Δυνατότητα μεταβίβασης αρμοδιοτήτων των Δημοτικών Συμβουλίων και στην Οικονομική Επιτροπή.
• Δυνατότητα ανεξαρτητοποιηθέντος συμβούλου, για ένταξη σε άλλη παράταξη, με την αποδοχή από τα 2/3 της παράταξης που προσχωρεί.
• Πρόβλεψη συμμετοχής δύο (2) αντιδημάρχων ως μελών των Επιτροπών Οικονομικής και Ποιότητας Ζωής.
• Πρόβλεψη συγκρότησης Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης σε Δήμους με πληθυσμό άνω των 5.000 κατοίκων, με υποχρέωση του Δ.Σ. για εισαγωγή των αποφάσεων τους για συζήτηση εντός μηνός από τη λήψη τους.
• Δυνατότητα μεταβίβασης των αρμοδιοτήτων του δημάρχου και του Δημοτικού Συμβουλίου στα Κοινοτικά Συμβούλια και στους προέδρους των Κοινοτήτων.

9. Πώς ασκείται η εποπτεία του Κράτους

• Η κρατική εποπτεία των ΟΤΑ ασκείται από επτά (7) Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας, με επικεφαλής 7 επόπτες. Υπάγονται απευθείας στον υπουργό Εσωτερικών.
• Καθορίζονται οι αποφάσεις των Συλλογικών Οργάνων των ΟΤΑ που αποστέλλονται υποχρεωτικά για έλεγχο νομιμότητας στην Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας, με κυριότερη αλλαγή τις αποφάσεις αναθέσεων, προμηθειών, έργων και μελετών άνω των 60.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ.
• Μέχρι την έναρξη λειτουργίας των ΑΥΕ ΟΤΑ, ο έλεγχος εξακολουθεί να ασκείται από τον Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης και την Ειδική Επιτροπή του άρθρου 152 του ΚΔΚ.
• Επανέρχονται σε ισχύ οι σχετικές προβλέψεις περί της ιδιάζουσας δωσιδικίας των αιρετών (ό,τι ισχύει για δικηγόρους κ.λπ.).

Σημ.: Δεν αναφέρεται ο κατ’ αποκλειστικότητα έλεγχος από τις ΑΥΕ και επομένως εξακολουθούν και έχουν δικαιοδοσία ελέγχου και οι λοιπές πολλαπλές Υπηρεσίες.

10. Πώς θα γίνεται η εκτέλεση των έργων από αδύναμους Δήμους

• Δίνεται η δυνατότητα εκτέλεσης έργων και μελετών και υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων Δήμων, χωρίς επαρκή τεχνική υπηρεσία, από ΜΟΔ Α.Ε. ή μέσω προγραμματικών συμβάσεων με ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ Α.Ε., ΕΤΑΔ, ΕΕΤΑ, ΤΠκΔ.
• Δίνεται η δυνατότητα σύστασης διαδημοτικού Συνδέσμου Τεχνικής Υπηρεσίας από δύο ή περισσότερους Δήμους.
• Υποχρεωτική λειτουργία Υπηρεσιών Δόμησης, πλην αδυναμίας λόγω έλλειψης τεχνικού προσωπικού (που διαπιστώνεται από τον δήμαρχο).

Σημ.: Δεν προβλέπεται απλούστευση των διαδικασιών και συντμήσεις προθεσμιών για την εκτέλεση των έργων.

11. Πώς ψηφίζεται ο Προϋπολογισμός και το Τεχνικό Πρόγραμμα

• Θεσμοθετείται η δυνατότητα κατάθεσης εναλλακτικών προτάσεων (μέχρι τετραψήφιου κωδικού αριθμού) εσόδων και δαπανών.
• Για όσους κωδικούς υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις, τίθενται σε ψηφοφορία, μη λαμβανομένων υπ’ όψη των λευκών ψήφων και εφόσον δεν υπάρξει απόλυτη πλειοψηφία για καμία από τις προτάσεις, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται για τις δύο πλειοψηφούσες προτάσεις.
• Οι υπόλοιπες ψηφίζονται σύμφωνα με την εισήγηση της Οικονομικής Επιτροπής.
• Τα ίδια ισχύουν και για την ψήφιση του Τεχνικού προγράμματος. με συζήτηση και ψηφοφορία ανά έργο και κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων σε όσα υπάρχει διαφωνία. Επανάληψη της ψηφοφορίας μεταξύ των δύο (2) πρώτων πλειοψηφισάντων έργων, εφόσον δεν επιτευχθεί απόλυτη πλειοψηφία, για κάποια από τις προτάσεις. Δεν υπολογίζονται οι λευκές ψήφοι.

Σημ.: Είναι προφανές ότι με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η αποφυγή του αδιεξόδου που ενδέχεται να δημιουργήσει η αδυναμία επίτευξης απόλυτης πλειοψηφίας, λόγω των συσχετισμών των δημοτικών παρατάξεων (ο δήμαρχος, πλην της περιπτώσεως εκλογής του από τον α’ γύρο, δεν θα διαθέτει πλειοψηφία στο Δ.Σ.).

12. Τι αλλάζει στην Οικονομική Επιτροπή και στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής

• Ενισχύεται η παράταξη του δημάρχου με την υποχρεωτική συμμετοχή εκτός του ιδίου ή του εκπροσώπου του, δύο (2) επιπλέον αντιδημάρχων.
• Η λευκή και η αρνητική ψήφος λογίζονται ως «παρών» κατά τη συνεδρίαση μόνο για το σχηματισμό της απαρτίας. Δεν υπολογίζονται στην καταμέτρηση θετικών ή αρνητικών ψήφων.
• Προβλέπεται η δυνατότητα μεταβίβασης αρμοδιοτήτων του Δημοτικού Συμβουλίου και στην Οικονομική Επιτροπή, εκτός από την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής.

13. Τι αλλάζει στην Οικονομική Λειτουργία των ΟΤΑ

• Ο δήμαρχος παύει να έχει την ιδιότητα του εκκαθαριστή των δαπανών και του εντολέα των πληρωμών, την οποία έχει πλέον ο προϊστάμενος της Οικονομικής Υπηρεσίας.
• Ορίζεται ότι για την εκκίνηση της διαδικασίας αναθέσεως δημόσιας σύμβασης έργου, προμήθειας ή γενικώς υπηρεσιών δεν απαιτείται εκ νέου απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου (μετά την ψήφιση του Προϋπολογισμού και του Τεχνικού Προγράμματος), ει μη μόνο για εξειδίκευση πίστωσης.
• Ορίζεται ότι δεν απαιτείται απόφαση του Δ.Σ. για εγγραφή του Δήμου ως συνδρομητή σε εφημερίδες, περιοδικά ή άλλα έντυπα και σε ηλεκτρονικές βάσεις πληροφοριών, αρκεί απόφαση δημάρχου.

14. Πώς ενισχύεται η Αναπτυξιακή δράση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης;

• Δίνεται η δυνατότητα στον ΟΤΑ α’και β’ βαθμού κατ’ εξαίρεση των περιορισμών του «Καλλικράτη» να συνιστούν αυτοτελώς ή να συμμετέχουν από κοινού με άλλους ΟΤΑ ή με Νομικά     Πρόσωπα του ευρύτερου Δημόσιου τομέα, σε Αναπτυξιακές Εταιρείες με αντικείμενο δραστηριότητες στον τομέα της Ενέργειας.
• Δίνεται η δυνατότητα στους ΟΤΑ α’ και β΄βαθμού να συμμετέχουν σε Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες ειδικού σκοπού αξιοποίησης, είτε βασικών υποδομών Κοινής Ωφέλειας, είτε φυσικών πόρων ή περιοχών ή εγκαταστάσεων σημαντικής τουριστικής ή αναπτυξιακής αξίας.

15. Τι ισχύει για Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση;

• Ως προς τις εκλογικές διαδικασίες κ.λπ., ισχύουν όσα προβλέπονται και για τους Δήμους.
• Οι αντιπεριφερειάρχες είναι κατ’ελάχιστο ίσοι σε αριθμό με τις περιφερειακές ενότητες και με απόφαση του περιφερειάρχη μπορεί να προσαυξάνονται έως έξι (6).
• Καταργείται ο άνευ σταυρού ορισμός του χωρικού αντιπεριφερειάρχη.
• Οι αντιπεριφερειάρχες ορίζονται από τον περιφερειάρχη για διετή (2) θητεία.

16. Τι ισχύει για τους Δημοτικούς Διαμεσολαβητές;

• Εισάγονται ρυθμίσεις για συνολικά 58 Δημοτικούς Διαμεσολαβητές για 5ετή θητεία, σε αντικατάσταση των ισχυόντων για τους Συμπαραστάτες του Δήμου.

17. Πότε ισχύουν οι νέες διατάξεις του Νόμου;

• Με εξαίρεση τα προβλεπόμενα για τις εκλογικές διαδικασίες (τμήμα Β’-6-39) που έχουν άμεση ισχύ για τις προσεχείς εκλογές του Μαΐου του 2019, οι υπόλοιπες διατάξεις έχουν εφαρμογή, για την επόμενη δημοτική περίοδο.

* Πρόεδρος της Ένωσης Δημάρχων Αττικής