Μπορούμε να ελαφρύνουμε το πολεοδομικό άγος στις πόλεις που ζούμε;

Με εξαίρεση κάποιες «ευνοημένες» περιπτώσεις, οι περισσότεροι μεγάλοι Δήμοι της χώρας έχουν αναπτυχθεί με τόσο άναρχο πολεοδομικά τρόπο, που πλέον η διαβίωση σε αυτούς σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι κυριολεκτικώς αφόρητη.

Ακόμη και στον Βόρειο Τομέα της Αττικής δεν είναι λίγα τα παραδείγματα πόλεων όπου η αλόγιστη οικοδόμηση έχει δημιουργήσει πραγματικά πολεοδομικά εκτρώματα, οι συνέπειες από τα οποία βαρύνουν ιδιαίτερα στην καθημερινότητα των πολιτών. Αν δε σε αυτά προσθέσει κάποιος τις σημαντικές ελλείψεις σε βασικά δίκτυα υποδομής που αντιμετωπίζουν αρκετοί Δήμοι, η συνολική εικόνα προβάλλει ακόμη πιο ζοφερή.

Οι φράσεις «η πόλη δεν αντέχει ούτε ένα ακόμη κυβικό μέτρο μπετόν», «το περιβαλλοντικό ισοζύγιο έχει ανατραπεί ριζικά», «υπάρχει άμεση ανάγκη να βρούμε ελεύθερους χώρους για ν’ αναπνεύσει η πόλη» ακούγονται σχεδόν μονότονα σε αρκετές συνεδριάσεις Δημοτικών Συμβουλίων. Ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι -στην καλύτερη περίπτωση- να δίνονται εμβαλωματικές λύσεις που δεν καταφέρνουν να επιλύουν τα προβλήματα, όταν δεν τα κάνουν ακόμη χειρότερα.

Οι περιπτώσεις των «The Mall Athens» και των «Golden Hall» στο Μαρούσι, θλιβερά απότοκα των πολεοδομικών εγκλημάτων που συντελέστηκαν με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, είναι χαρακτηριστικές, αλλά όχι μοναδικές. Δεκάδες αντίστοιχες παρεμβάσεις συνέβαιναν και δυστυχώς, εξακολουθούν να συμβαίνουν απ΄ άκρου εις άκρον της χώρας. Ιδιαίτερα σήμερα, με τη δικαιολογία της οικονομικής κρίσης και της ασφυκτικής ανάγκης για προσέλκυση επενδύσεων, το «νέρωμα του κρασιού» σε ό,τι αφορά περιβαλλοντικά και πολεοδομικά θέματα γίνεται όλο και πιο έντονο, με αποτέλεσμα η ήδη επιβαρυμένη κατάσταση να γίνεται ακόμη δυσκολότερη.

Το κόστος εφαρμογής μιας ορθολογικής πολεοδομικής πολιτικής στην ανάπτυξη των πόλεών μας
είναι σαφώς μικρότερο, τόσο για το κράτος και για τις επιχειρήσεις, 
από εκείνο που αναγκαζόμαστε να καταβάλλουμε για την αποκατάσταση των όποιων αυθαιρεσιών.

Στον αντίποδα, εμφανίστηκαν ευαισθητοποιημένοι φορείς και σύλλογοι ενεργών πολιτών, οι οποίοι -άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη επιτυχία- πρόβαλαν και προβάλλουν αντίσταση στις όποιες πολεοδομικές αυθαιρεσίες απειλούν να κάνουν αβίωτες τις πόλεις τους. Ωστόσο, και σε αυτήν την πλευρά δεν έλειψαν οι υπερβολές, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται αντίσταση σε οποιοδήποτε επιχειρηματικό σχέδιο ανάπτυξης, στη λογική του ρητού «όποιος καεί στον χυλό, φυσά και το γιαούρτι». Πολιτική που μοιραία θέτει εν αμφιβόλω την αποτελεσματικότητα των δράσεών τους.

Υπάρχει μέση λύση; Αν και απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ως ιδανική, υπάρχει. Είναι η εκ των υστέρων διόρθωση – συμμάζεμα των όποιων πολεοδομικών αυθαιρεσιών συντελέστηκαν και η θέσπιση γενναίων ανταποδοτικών ωφελημάτων στις περιοχές που υφίστανται τις συνέπειες των παραπάνω αυθαιρεσιών. Με τον τρόπο αυτόν δεν θα αποκατασταθεί βέβαια η αρχική τάξη των πραγμάτων, αλλά σίγουρα θα βελτιωθεί η σημερινή αφόρητη κατάσταση. Άλλη ρεαλιστική λύση δεν υπάρχει, εκτός κι αν πιστεύει κάποιος ότι είναι εφικτό, στο Μαρούσι για παράδειγμα, μιας και το αναφέραμε προηγουμένως, να γκρεμίσουμε τα μεγάλα εμπορικά και ψυχαγωγικά κέντρα ή να ισοπεδώσουμε τα γιγαντιαία επιχειρηματικά κτήρια παραπλεύρως της Λεωφόρου Κηφισιάς.

Ταυτόχρονα με τα παράνω, θα πρέπει πλέον σε οτιδήποτε καινούργιο σχεδιάζεται να εφαρμόζονται με θρησκευτική ευλάβεια οι περιβαλλοντικοί και πολεοδομικοί όροι, προκειμένου να μην ανακυκλώνεται η αυθαιρεσία. Το θέμα δεν είναι να αποτραπεί η επιχειρηματική δράση, που είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία για να λειτουργήσουμε ως χώρα, αλλά να τεθεί σε βάσεις υγιείς, τόσο για την ίδια όσο και για την κοινωνία εντός της οποίας εκδηλώνεται. Και είναι βέβαιο ότι το κόστος εφαρμογής μιας ορθολογικής πολεοδομικής πολιτικής στην ανάπτυξη των πόλεών μας είναι σαφώς μικρότερο, τόσο για το κράτος και για τις επιχειρήσεις, από εκείνο που αναγκαζόμαστε να καταβάλλουμε για την αποκατάσταση των όποιων αυθαιρεσιών. Και βέβαια, χωρίς να συνυπολογίζουμε το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος των τελευταίων, το οποίο εν τέλει μετατρέπεται και πάλι σε οικονομικό…

Μόνο που για να εφαρμοστούν οι παραπάνω λύσεις απαιτείται ειλικρινής διάθεση συνεργασίας τόσο από την πλευρά των δημοτικών Αρχών, όσο και από εκείνη των συλλόγων και φορέων. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να καθήσουν στο ίδιο τραπέζι, αφήνοντας παράμερα αντιπολιτευτικές διαθέσεις, παραταξιακές σκοπιμότητες, «δεύτερες σκέψεις» και, αξιοποιώντας όλο το διαθέσιμο θεσμικό οπλοστάσιο που διαθέτουμε ως χώρα, να πολεμήσουν για να προστατεύσουν τις πόλεις που ζουν. Από τον βαθμό της ενεργοποίησης και συνεργασίας τους προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση θα εξαρτηθεί και το περιβάλλον στο οποίο θα κληθούμε, εμείς και τα παιδιά μας, να ζήσουμε τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Ελπίζουμε να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος των ευθυνών τους…