Δ. Λιοδάκη και Φ. Παπαγεωργίου: Βρίσκοντας την ποίηση και τις τέχνες στη γειτονιά

Για να βρει κάποιος ή κάποια την ποίηση και γενικότερα, την καλλιτεχνική παραγωγή, στη γειτονιά πρέπει μάλλον να την αναζητήσει πρώτα σε δύο επίπεδα. Πρώτον, να αναζητήσει τον τρόπο που η καλλιτεχνική παραγωγή λαμβάνει χώρα, λαμβάνοντας υπ’ όψη, διαδικασίες όπως η έμπνευση, εργασία και το βίωμα του/της καλλιτέχνη. Δεύτερον, να αναζητήσει τον τρόπο που η καλλιτεχνική παραγωγή μπορεί να κοινωνικοποιείται σε άλλους ανθρώπους, ομότεχνους ή μη, με άξονα τη γειτονιά, να συντονίζει και να συντονίζεται.

Γράφουν οι Δανάη Λιοδάκη* και Φάνης Παπαγεωργίου**

Σε ό,τι αφορά τη σχέση της καλλιτεχνικής παραγωγής με τη γειτονιά, αυτή μεσολαβείται στις εξατομικευμένες καθημερινότητες των υπαρχόντων και δυνητικών καλλιτεχνικών υποκειμένων. Σε πρώτο επίπεδο, προκύπτουν ζητήματα όπως οι όροι αναπαραγωγής του καλλιτεχνικού υποκειμένου μέσα από την εργασία και άρα η φύση της εργασίας καθεαυτής, η απόσταση από αυτήν, η ένταση της εκμετάλλευσης κ.λπ. και τα έμμεσα οριζόμενα από αυτήν πράγματα, οι όροι βιοπορισμού και έκφρασης, οι όροι συναισθηματικής κινητοποίησης και ενηλικίωσης των υποκειμένων.

Με άλλα λόγια, η καθημερινότητα και η βιοτική πρακτική αποτελούν τον καταναγκασμό των συνθηκών στις οποίες υπόκειται ο/η καλλιτέχνης. Αδύναμοι και αδύναμες να αναπαραχθούμε ως υποκείμενα, ανίκανοι και ανίκανες να οραματιστούμε και να σχεδιάσουμε τη ζωή, βρισκόμαστε στα παιδικά μας σπίτια, δίπλα στους γονείς μας, με ένα βίωμα που αναμετράται με την ατομική και τη συλλογική μας αδυναμία να περιγράψουμε το μέλλον μας. Παρ’ όλα αυτά, είμαστε αποφασισμένοι/ες να μιλάμε για αυτά που ζούμε, όπως ακριβώς λέει και ο επικεφαλής του ψηφοδελτίου Φυσάει Κόντρα, Θάνος Ανδρίτσος.

Απέναντι στον αστικό αισθητισμό, ο οποίος προσπαθεί να ξεκόψει την κοινωνία και το βίωμα από την καλλιτεχνική παραγωγή, η τέχνη θεωρούμε πως πρέπει να εμπεριέχει γνωρίσματα πολιτικο-κοινωνικού προσανατολισμού σε διαλεκτική σχέση με το βίωμα, καταλήγοντας στο σύνθημα για πολιτικοποίηση της τέχνης. Μόνο μέσα από την πορεία αυτή θα μπορέσει η τέχνη να αντλήσει ένα όραμα για τον κόσμο. Σε αυτό το έδαφος, μπορούμε να εντοπίζουμε τις υφές του κόσμου όπως εμείς τον θέλουμε, ενός κόσμου όπου να μπορούμε να ερωτευόμαστε, να δουλεύουμε με μισθούς αξιοπρέπειας, να αμειβόμαστε, εν τέλει, για την καλλιτεχνική δημιουργία. Η γειτονιά λοιπόν, σε αυτό πλαίσιο, γίνεται χώρος διεκδίκησης αυτής της καθημερινότητας, η οποία, τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από την καλλιτεχνική πρακτική και το βίωμά της. Γίνεται ο χώρος όπου υφαίνονται οι όψεις του νέου κόσμου, καθώς φέρει από άκρου σε άκρο εγγεγραμμένες τις όψεις του γίγνεσθαι και του δυνητικού γίγνεσθαι.

Σε ό,τι αφορά την κοινωνικοποίηση της καλλιτεχνικής παραγωγής σε σχέση με τη γειτονιά, εδώ μάλλον τα πράγματα είναι πιο εύκολα, καθώς ο συλλογικός νους μπορεί να επεξεργάζεται συνεχώς αιτήματα και διεκδικήσεις. Έτσι, όταν μιλάμε για καλλιτεχνική παραγωγή και ποίηση στη γειτονιά μπορούμε να σκεφτούμε τις βιβλιοθήκες, τους ελεύθερους χώρους, τους χώρους δηλαδή όπου η ποίηση η ίδια μπορεί να επικοινωνήσει, να διαπαιδαγωγήσει και να διαπαιδαγωγηθεί από τους ανθρώπους στους οποίους, σε κάθε περίπτωση, απευθύνεται. Σε μια εποχή, μάλιστα, που ο ελεύθερος χρόνος τείνει να μπαίνει όλο και περισσότερο στη σφαίρα της συσσώρευσης του κεφαλαίου και της κερδοφορίας, είναι κρίσιμο, να υπάρχουν εκείνοι οι χώροι που η ποίηση να γίνεται μέρος μιας διαδικασίας διεκδίκησης ενός άλλου τρόπου διασκέδασης, κατανάλωσης και κοινωνικοποίησης και εν τέλει ζωής. Χρειαζόμαστε μια συνεχή ενεργητική έξη προς ένα μοντέλο συνάντησης της τέχνης και του κοινού, σε μια διαδικασία συντονισμού και κατασκευής ενός γενικευμένου μοντέλου ανθρώπου-καλλιτέχνη, στην πιο αφηρημένη του εκδοχή.

Η εκφορά ποιητικού λόγου νοηματοδοτείται μόνο μέσω της συνάντησης με το κοινό, σε ένα συγκεκριμένο, κάθε φορά, τόπο. Είναι έτσι διεκδίκηση επικοινωνίας, γείωσης και ριζώματος σε χώρους που θα είναι αναγκαστικά ελεύθεροι. Αθροίζει τελικά ενάντια στον κυρίαρχο λόγο, το ιδιωτικό, ως αξία και το κέρδος. Άλλωστε, ο Bezzel (1970, σελ. 35-36) εξηγούσε «ότι ο επαναστάτης συγγραφέας δεν είναι εκείνος που επινοεί σημασιολογικά ποιητικές προτάσεις που έχουν ως περιεχόμενο και στόχο την αναγκαιότητα της επανάστασης, αλλά αυτός που με τα ποιητικά μέσα πραγματοποιεί την ποίηση ως μοντέλο της επανάστασης». Η γειτονιά πρέπει να γίνεται συνεχώς ο χώρος πειραματισμού πάνω στις διάφορες εκδοχές κοινότητας, ποιητικής ή καλλιτεχνικής, και επικοινωνίας στη βάση της ποιητικής ή καλλιτεχνικής έκφρασης. Μιας κοινότητας λόγου ή/και ανθρώπων. Σε κάθε περίπτωση, «κάθε αισθητική ουτοπία προσλαμβάνει σήμερα αυτή τη μορφή: να γίνουν πράγματα τα οποία δεν γνωρίζουμε τι είναι» Adorno (Aesthetic Theory 1997).

* Αρχιτέκτων, ηθοποιός, υποψήφια δημοτική σύμβουλος με το Φυσάει Κόντρα

** Διδάκτωρ Πολιτικής Οικονομίας, συγγραφέας, υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με το Φυσάει Κόντρα